Таямніцы лічбаў і філасофія таленту кітайскага харэографа Таа Е

2021-08-25 18:27:46
Comment
Share
Share this with Close
Messenger Messenger Pinterest LinkedIn

Яго спектаклі мне давялося ўбачыць амаль год таму, калі ў Ланфане, невялікім горадзе непадалёк ад сталіцы, я наведвала выставу жывапісу Марка Шагала. Бонус у выглядзе сучаснай харэаграфіі з Кітая ў той вечар у цудоўнай зале новага вялізнага Мастацкага цэнтра, здаваўся лагічным. Спалучэнне сучаснай харэаграфіі і карцін Майстра ў адной прасторы стала для мяне натуральным. Бо менавіта так праходзілі Шагалаўскія дні ў Віцебску, якіх я з задавальненнем чакала штогод. І для мяне не стала здзіўленнем мінімалістычная медытатыўная лінейнасць рухаў двух спектакляў тэатра ТАА. Але для мяне стала вялікім уражаннем, што тут, на кітайскай зямлі я сябе адчула падобна таму, як дома, сустракаючыся з мастацтвам. Для мяне стала адкрыццём, што ў сучаснай кітайскай харэаграфіі існуе майстар, які глыбока даследуе прыроду чалавечых пачуццяў праз цела і яго рухі, што цікава пераплываць за ягонымі разважаннямі, чаруючай мовай танца. Тады я адразу вырашыла пазнаёміцца і пагаварыць. На жаль, нашы перамовы пра інтэрв’ю зацягнуліся на больш далёкі тэрмін. Мае пытанні, якія я прыдумала тады, страцілі актуальнасць, але нагода з’явілася і сустрэча адбылася. Яна мяне не расчаравала. Таа Е вельмі ахвотна ідзе на размову і дзеліцца сваімі думкамі і пра жыццё, і пра танец, і пра сучасныя тэндэнцыі.

Для даведкі некалькі дэталяў: танцавальны тэатр ТАА паўстаў у 2008 годзе ў Пекіне. Ён быў створаны харэографам Таа Е, які да гэтага меў досвед працы ў ансамблі песні і танца ў Шанхаі, а таксама ў Beijing Modern Dance Company. Да яго далучыліся яшчэ дзве вопытныя і цікавыя постаці сучаснага балета Китая-- Wang Hao, спецыяліст па мангольскаму народнаму танцу і выпускніца Central University of Nationalities Dance Academy, якая стала цяпер мэнэджэрам тэатра і прадстаўляе яго інтарэсы як у краіне, так і за мяжой. Трэцяя танцорка, Duan Ni, выступала з двума сучаснымі танцавальнымі легендамі - Shen Wei (ЗША) і Akram Khan (Вялікабрытанія), затым вярнулася ў Кітай, каб працаваць выключна з Таа Е, стаўшы яго спадарожніцай не толькі ў прафесіі, але і ў жыцці.

Калектыў з дня свайго стварэння вельмі актыўна ўзяўся за працу, удзельнічаў у кожным сучасным фестывалі танца па ўсім Кітаі, супрацоўнічаючы з вядучымі айчыннымі мастакамі ўсіх жанраў, уключаючы тэатр, эксперыментальную музыку, кіно, моду, выяўленчае мастацтва і інсталяцыі. TAА выступалі і давалі класы на фестывалях па ўсім свеце, у тым ліку Europalia (BE), Culturescapes (CH), M.A.D.E. Festival (SE), Singapore Arts Festival, Fall for Dance (US) the American Dance Festival (US), і іншых.

Менавіта танцавальны тэатр ТАА, адзіны з прадстаўнікоў сучаснай харэаграфіі Кітая, удастоіўся гонару прадстаўляць сваю творчасць на самых прэстыжных фестывальных пляцоўках Амерыкі, Еўропы і Расіі. Патрапіўшы на гастролі ў рамках 14-га міжнароднага Тэатральнага фестывалю імя А.П. Чэхава на сцэне тэатра Майстэрня Пятра Фаменка ў Маскву, калектыў зачараваў сваім нетрадыцыйным падыходам не толькі аматараў балета, але і танцавальных крытыкаў, якія шукалі сэнсы, захапляліся фізічнай формай танцоўшчыкаў і шматграннасцю таленту харэографа. Мінімалізм, філасофія, стыль - усё гэта дасягненні тэатра, які існуе ў сталіцы Паднябеснай вось ужо 13 гадоў. І першае, што мяне зацікавіла, як ацэньвае мінулыя гады яго стваральнік і харэограф.

- Вашаму тэатру сёлета спаўняецца трынаццаць гадоў. Якім быў гэты цыкл для тэатра, што вы лічыце сваімі перамогамі, сваімі поспехамі за гэты час?

Не хачу думаць пра поспехі, але мне вельмі прыемна, што наша каманда за гэты час зрабіла 12 арыгінальных пастановак. Мы ганарымся тым, што сёлета можам самастойна выступаць у Кітаі. Рады паведаміць, што на днях мы прадстаўляем новую працу ў Вялікім тэатры.

- Ваша чарговая прэм'ера называецца «11», вы надаеце ёй шмат увагі, кажаце, што яна будзе адрознівацца па канцэпцыі ад папярэдніх пастановак. Што менавіта незвычайнага? Ці лёгка вам знайсці сваю ўласную выразную мову і канцэпцыю для кожнай пранумараванай працы?

- Для пачатку я хачу крыху расказаць пра лічбы. Мне падабаецца, што яны не нясуць ніякага дадатковага сэнсу, яны - чыстыя па сваім вызначэнні. Вельмі хачу, каб публіка, якая прыходзіць да нас на спектакль, звяртала ўвагу ў першую чаргу на цела танцоўшчыкаў, іх выразнасць, на сам танец. Свае выступленні я называю па колькасці выканаўцаў, якія ў іх прымаюць удзел.

Сёлета ў пастаноўцы «11», у адрозненне ад маіх папярэдніх работ, харэаграфіяй я займаўся адзін часткова. Калі раней танцоўшчыкі выходзілі на сцэну і выконвалі менавіта тое, што я паставіў у студыі, то на гэты раз я прадаставіў ім больш свабоды. У новым спектаклі я адказваю за харэаграфію ног, ніжняй часткі цела. А вось удзельнікам спектакля я прапаную імправізаваць верхняй часткай цела. Як у жыцці: кожны робіць свой выбар, але ўсе мы жывем і праходзім пэўныя этапы. Ногі ў маім разуменні адказваюць за працяг жыцця ў пастаноўцы, а плечы, рукі, галава і сэрца - за выбар кожнага. За іх самастойную праяву.

--Вы кажаце, што адзінкі ў лічбе 11- вельмі цвёрдыя прасторы, якія адлюстроўваюць адно аднаго. З аднаго боку ёсць свабода ў рамках гэтай лічбы, але з іншага боку мяжа, акрэсленая двума адзінкамі. Чым выкліканы ваш інтарэс да абмежавання прасторы, але да свабоды ў ёй з другога боку?

Калі казаць пра свабоду, то для танцоўшчыкаў - гэта складаная задача, яны павінны не толькі самастойна выступаць, але, як у жыцці, прагрэсаваць, быць у струмені, пераадольваючы цяжкасці. Гэта ўсё таксама звязана і з характарам кожнага. Танцуючы ў пэўнай абмежаванай прасторы, знаходзячыся на лініі, ім таксама трэба весці дыялог у руху ў час спектакля. Гэта значыць, яны не проста імправізуюць самі, але і з'яўляюцца часткай агульнага працэсу танца, дзе трэба ўзаемадзейнічаць адно з адным. Тады і атрымліваецца, што яны падзеленыя на дзве паловы, думаюць удвая, кантралююць сябе ў два разы больш. З аднаго боку - ногі, абмежаваныя пэўным малюнкам танца, і ўласная імправізацыя, узаемадзеянне з іншымі танцоўшчыкамі на сцэне - з другога боку.

Для кожнага з нас свабода - неабходнасць, мы да яе імкнемся, але калі паглядзець глыбей, тады разумееш, як цяжка яе дасягнуць. Ісціна свабоды - глыбокая. Цела смялейшае і разумнейшае за мозг. Але на сцэне цела павінна слухаць мозг, які, у сваю чаргу, стрымлівае цела, яго свабоду.

- Але тады гэта падобна на медытацыі. Для іх важна - адключыць мозг, яго кантралюючыя ўласцівасці і дазволіць целу расслабіцца і ўвайсці ў кантакт з падсвядомасцю, у дыялог з самім сабой. Як вы дасягаеце і распаўсюджваеце такія ідэі, каб яны былі зразумелыя вашаму калектыву, пры гэтым яшчэ ствараючы сумесны твор, спектакль?

У маім творы 11 чалавек балансуюць паміж свабодай і абмежаваннем. Танцоўшчыкі павінны разумець, як гэта спалучаць адно з адным. Важна знайсці шлях, як звязаць усё разам. Іх цела, галава, кончык носа ўвасабляюць пэндзаль, яны як быццам малююць круг. Толькі ў гэтым коле яны самі - маленькія кропкі. Яны - частка вялікага цэлага. Калі цела кожнага рухаецца па крузе, атрымліваецца, кожная кропка рухаецца, і ўсе разам здаюцца хваляй. Такім чынам, ствараецца бясконцая плынь, цыркуляцыя, як вада ў рацэ. Калі яны танчаць, рукі, плечы вырываюцца, яны, як бы выходзяць за межы і вяртаюцца назад. Цела ведае і падказвае, як здзейсніць такі рух, як ён можа вярнуцца назад у паток. Таму кожны з іх, будучы часткай цэлага і ведаючы канчатковую мэту, можа імправізаваць, прыдумляючы свае руху, бо канчатковая задача - маляваць кола і знаходзіцца ў патоку. Таму важней не як выйсці за межы, а як можна вярнуцца. Усе рухі нашага новага спектакля растуць унутры межаў гэтага кола. Танцам мы стараемся перадаць наша стаўленне да гледача, да святла, але ў фінале вяртаемся да сябе, каб знайсці саміх сябе. Назва тэатра ТАА - цела, пераклікаецца з нашай асноўнай ідэяй, што кожнае цела - гэта тэатр.

- Гэты перыяд пандэміі ў два года не прайшоў для вас бясследна: за гэты час вы стварылі два спектакля «10» і «11». Прычым адзін з іх я ўжо бачыла і прысвечаны ён менавіта пандэміі. Як вы пераасэнсавалі гэты час? Бо з прыходам віруса, усё памянялася ў жыцці людзей кардынальна. Што вы думаеце пра тое, як цяпер жыць і развівацца творчым людзям, якія з-за пандэміі апынуліся ў жудасных абмежаваннях?

- Тут можна разгледзець два аспекты. Калі б не было пандэміі, з пункту гледжання развіцця нашага тэатра, мы б не прасунуліся, магчыма, так далёка. Мы б не мелі магчымасці так часта выступаць і праводзіць час у сябе дома. Бо як толькі з'яўляецца новы спектакль, нас чакае запрашэнне ў іншыя краіны на гастролі. За год гэта можа быць пяць-дзесяць краін. Гэта значыць, у нас не хапае часу на саміх сябе, на погляд унутр, на сустрэчу з айчынным гледачом. У мінулым і ў гэтым годзе ў нас з танцоўшчыкамі з'явілася больш часу на саміх сябе, на тэатр. Падчас рэпетыцый мы глыбей абмяркоўваем рухі, шукаем і пашыраем ўласныя магчымасці, гаворым пра творчасць і ствараем. У новым спектаклі "11" з'явілася і самастойная імправізацыя ўдзельнікаў пастаноўкі, і мною пастаўленая харэаграфія. Такі эксперымент раней мне не прыходзіў у галаву: спалучэнне свабоды і абмежавання.

Ва ўмовах пандэміі людзі змаглі больш заставацца сам-насам з сабой. Мы маем магчымасць паглядзець на сябе і на сваё цела. У адрозненне ад звычайнага часу, калі мітусня і розныя справы адцягваюць нас ад галоўнага. А зараз з'явіўся час для назірання, для пазнання саміх сябе. І я заўважыў, што ў гэты час і людзі сталі больш ахвотна звяртаць увагу на свае інтарэсы, на свае мары. Мастацтва танцаў дапамагло нам. Мы адкрылі майстар-класы для ўсіх жадаючых, дзе мы маем зносіны, вучымся, рухаемся, каб назіраць за целам, яго магчымасцямі. З-за таго, што знізіліся знешнія хуткасці, у нас з'явілася магчымасць і час вывучаць сутнасць руху ў танцы. У класах, размаўляючы і абмяркоўваючы з рознымі людзьмі, мы разам можам здзяйсняць нашы асабістыя адкрыцці. І на калектыве тэатра гэта таксама адбілася станоўча. Мы змаглі дасягнуць нейкіх поспехаў, пра якія раней марылі, але не хапала часу паспрабаваць. З-за супрацьэпідэмічных мер, прынятых у Кітаі, сітуацыя дазволіла нам правесці ў мінулым годзе гастролі па краіне ў дзесяці гарадах. А сёлета мы збіраемся пашырыць нашу ўнутраную геаграфію і пабываць у яшчэ большай колькасці рэгіёнаў.

Як вы заўважылі гэтыя суадносіны паміж абмежаваннем і свабодай хваравіта перажываюцца. Так, з пункту гледжання цела мы цяпер абмежаваныя, але наш дух па-ранейшаму застаецца свабодным, і мы можам ствараць і сустрэцца з самімі сабой сапраўднымі.

Мне вельмі пашанцавала, што я выбраў танцы і прыйшоў у мастацтва. Я лічу, для кожнага вельмі важна зрабіць правільны выбар у прафесіі і жыцці.

- Не ўсе вытрымліваюць сустрэчы з самімі сабой. Для многіх творчых людзей гэта абярнулася дэпрэсіямі і засмучэннем, таму што яны пазбавіліся сцэны, публікі і магчымасці падзяліцца тым, што ствараюць і стваралі. Для вас абставіны склаліся ўдала - вы змаглі гастраляваць па Кітаі. І потым, сустрэча з самім сабой таксама можа апынуцца часам не з прыемных. Ці правільна я вас зразумела, што выхад - толькі ў творчасці?

Танцы – мастацтва, якое жыве, актыўнае, якое патрабуе гледачоў. Але мы не можам гарантаваць таго, што пасля пандэміі не здарыцца яшчэ нейкая бяда. Як яе пераадолець?

Мастацтва імкнецца да гармоніі. Свет мяняецца пастаянна, як калейдаскоп. І для нас важна ўмець ісці за ім, быць у сучаснасці. Мастацтва ў тым, каб умець знаходзіць выйсце з розных сітуацый. Бо творчасць - гэта не праца, гэта лад жыцця. Калі вы прыйшлі ў мастацтва танца, то для чаго? Ці лічыце вы гэта працай? Або без гэтага проста не можаце жыць? Таму з такога пункту гледжання для людзей мастацтва цяжкасці могуць быць карыснымі, бо яны прыносяць натхненне, магчымасці пошукаў.

- Вы выступалі ў 40 краінах на розных прэстыжных пляцоўках. У тым ліку у 2019 годзе вы прыехалі ў Маскву і паказвалі свае пастаноўкі на чэхаўскім фестывалі, атрымаўшы выдатныя водгукі ад расейскіх крытыкаў. Якое ў вас адчуванне ад Расіі, ад фестываляў і ад публікі і наколькі вы хацелі б працягваць вось гэты вектар вашых падарожжаў?

Гэта выдатна - назіраць разнастайнасць культур і традыцый. У кожнага ёсць нешта асаблівае. Я заўважыў, што вы таксама задаяце цікавыя пытанні, мне цікава з вамі размаўляць. У Расіі- багатая класічная культура. Я заўважыў, калі быў у Маскве, што танцоўшчыкі пакінулі ў тэатры на памяць свае асабістыя рэчы - касцюмы, туфлі, якія ўжо самі па сабе становяцца гісторыяй. Яны красамоўна паказваюць сувязь чалавека і тэатра. У іх нейкая асаблівая блізкасць з ім, такога я яшчэ не назіраў нідзе.

Мне здаецца, што мы ўвогуле жывём у вельмі добры час, таму што ёсць столькі магчымасцяў даведацца адзін пра аднаго. Я спадзяюся, што пасля пандэміі змагу вярнуцца ў Расію і тварам да твару сустрэцца з гледачамі, пагутарыць з імі. Але і ў пандэмію можна знайсці іншыя спосабы зносін, напрыклад, анлайн. З намі, дарэчы, звязваліся некаторыя арганізацыі, якія прапануюць або выступаць анлайн, або выкладаць.

- Што такое для вас свабода і наколькі яна важная для вас, як для харэографа і для чалавека?

Для таго, каб адчуць сапраўдную каштоўнасць свабоды, трэба перажыць і яе абмежаванні.

Для мяне свабода - гэта маё цела. А ў жыцці - гэта сябар ці каханы чалавек, любы чалавек.

Няма вызначанага шляху ў тым, як знаходзяць адзін аднаго Танец і Цела, як яны ўзаемадзейнічаюць. Стан цела таксама змяняецца кожны дзень. Сёння можна адчуваць сябе лёгкім і гнуткім, а заўтра з цяжкасцю здзяйсняць звыклыя рухі. Таму я ўвесь час назіраю за сабой і вучуся, як жыць у гармоніі. Сёлета мне споўнілася 36, і я не магу патрабаваць ад свайго цела таго ж, што я мог рабіць у 26. Я стараюся кожны дзень пазнаваць сваё цела, даследаваць, як інструмент. Але маё імкненне да мастацтва ад гэтага не змяншаецца, маё жаданне танцаваць і ставіць таксама. Проста важна пазнаваць свае магчымасці.

Танец вельмі залежыць ад часу, гэта мастацтва хуткаплыннае. І толькі сапраўднае перажывае час.

--Што для вас публіка і вашы танцоўшчыкі? Якую ролю яны гуляюць - гэта вашы партнёры, гледачы або, быць можа, вы?

Гэта адкрытае пытанне. Па традыцыі танцоўшчыкі - мае вучні. Але калі казаць пра іх, як пра людзей, то яны - чыстыя, з любоўю займаюцца танцамі. Дзякуючы менавіта іх працы, я назіраю цуд стварэння, калі з нічога нараджаецца спектакль, калі шлях ад немагчымага да магчымага пракладзены. І гэта адбываецца менавіта дзякуючы іх працы, якая мяне захапляе.

--Публіка тады для вас - гэта вашы апаненты або сябры. А можа гэта людзі, з якімі вы проста хочаце падзяліцца?

У кітайскай мове слова публіка складаецца з двух іерогліфаў, дзе б я крыху памяняў адзін для больш выразнага вызначэння. Для мяне глядач - гэта чалавек які глядзіць, які назірае, а не маса без твару. Гэта асобна кожны чалавек, які адгукаецца на маю пастаноўку і вяртае мне тыя эмоцыі, якія атрымаў ад прагляду майго тварэння. І для нашага тэатра важна не толькі пазнаваць сябе, але і ўмець выказацца і быць зразумелым тымі, з кім мы дзелімся.

- А што для вас натхненне і любоў?

Спачатку пра любоў. Сапраўдная любоў для мяне - гэта вечнае, пастаяннае пачуццё, імкненне да аднаго, напрыклад, любоў да мастацтва. Яна можа працягвацца ўсё жыццё. І ў гэтым яе глыбіня. А што тычыцца натхнення, то яно мне ўяўляецца выбліскам, азарэннем, што не павінна перашкаджаць імкненню рухацца наперад і працаваць, ісці сваёй дарогай. Бо ідэй узнікае мноства, і важна, адсякаючы лішняе, імкнуцца да галоўнага. Неабходна пастаянна працаваць і развівацца, не чакаючы, калі натхненне напаткае.

З 24 па 26 жніўня ў Вялікім тэатры Пекіна адбываецца прэм'ера новай пастаноўкі харэографа Таа Е і яго тэатра. Спектакль працягвае серыю лікавых балетаў. На гэты раз назва «11», акрамя падказкі аб колькасці танцуючых, азначае і супярэчнасць якія глядзяць адзін на аднаго адзінак, і адзінства лічбаў, якія ўтвараюць пару. Традыцыйная для харэографа пастаноўка задачы для сваіх танцоўшчыкаў - цалкам паказаць магчымасці цела, якое для Таа Е з'яўляецца і інструментам, і прадметам пастаяннага даследавання, - трансфармавалася ў магчымасць імправізацыі, абмежаванай прасторай. У гэтым падыходзе Таа Е выказвае асэнсаванне жыцця падчас пандэміі, уплыў абмежаванняў на свабоду і магчымасці самавыяўлення.

Вольга Гальпяровіч

Related stories

ПАДЗЯЛІЦЦА

ПАПУЛЯРНЫЯ