किंवदन्ती, धर्म लगायत केही पुरातात्विक वस्तुहरुले तिब्बतको हिउँदे टारभूमिमा रहस्यपूर्ण साँस्कृतिक वातावरण तयार गरेका छन्। यस्तो वातावरणमा स्थानीय लेखकहरुले अनौठो तथा वास्तविक तरिकामार्फत यस हिउँदे टारभूमिमा बसोबास गर्ने आधुनिक तिब्बतीहरुको जीवनबारे बयान गरेका छन्। तिब्बतको लेखक संघका अध्यक्ष टाशि दावा तीमध्येका एक हुनुहुन्छ। ती स्थानीय तिब्बती पुरुषले आफ्नो कलममार्फत तिब्बतको यस रहस्यपूर्ण संसारलाई संकलन गर्नुभएको छ।
श्री टाशि दावाको उपन्यासमा तिब्बतको सौन्दर्य तथा रहस्य सर्वप्रथम तिब्बती जातिको विशेषतायुक्त स्थानीय सँस्कृतिबाट उद्गम भएको हो। उहाँको रचना "प्राचिन समुद्रमा भएको ध्वजा पताका"मा निम्न वाक्यमार्फत ल्हासाबारे बयान गरिएको हो। "ल्हासाको सड्कमा घुम्दा जुनसुकै बेला असत्य ऐतिहासिक वातावरणमा पुगेको झैं लाग्छ। ढुंगाबाट निर्माण गरिएको भित्ताको सामना गर्दै त्यसको छेउमा रहेको एक बृद्धाको शुभकामना मैले सपनामा पहिले अनुभव गरेको जस्तो लागेको छ।
श्री टाशि दावाका अनुसार, हिउँदे टारभूमिमा बसोबास गर्ने मानिसहरुले नराम्रो वातावरणमा देवता तथा सम्पूर्ण प्राकृतिक शक्तिको विश्वास तथा पूजा-आजा गरेका थिए। आधुनिक कालमा तिब्बती जातिका जीवन दुईवटा छ एक त्यही साधारण र अर्को भावनाको जीवन रहेको छ। उहाँ भन्नुहुन्छ, तिब्बतका बुद्ध धर्म तथा संस्कृतिमा जिव जन्तुको अस्तित्व तथा पुन:जन्मको विश्वास गरिन्छ। यसले तिब्बतीहरुमा ठूलो प्रभाव पारेको छ। वास्तवमा तीमध्येका धेरै कुरा हामीले जानेका छैनौं। वास्तविक जगतबाहेक देउताको संसार अर्थात मानसिक संसार पनि विद्यमान छ। तिब्बतमा प्रशस्त पवित्र पहाड तथा तालहरु छन्। तिनीहरु प्राचिन कालदेखि भएको किंवदन्ती मात्र नभई तिनीहरु देउता पनि हुन्। अर्थात वास्तविक संसारबाहेक देउताको संसार विद्यमान पनि छ। यो विश्वप्रति तिब्बती जातिको धारणा हो।
यस्तो धारणाले पनि टाशि दावाको रचना गर्ने विचारमा गहिरो प्रभाव पारेको छ। सन् 1974मा तिब्बतको ल्हासा माध्यमिक विद्यालयबाट स्नातक भएपछि टाशि दावाले तिब्बती ओपेरा संस्थामा थिएटरको चित्र बनाउने कार्य गर्न थाल्नुभयो। त्यसपछि चौध वर्षीय टाशि दावालाई साहित्यप्रति अभिरुचि लागेको थियो। उहाँ चलचित्रको कथा-पटकथा लेखनमा लाग्नुभयो। र यसैबीच सन् 1979मा उहाँले पहिलो उपन्यास "मौन"प्रकाशित गर्नुभयो। उहाँ भन्नुहुन्छ, त्यस बेला म तिब्बती ओपेरा संस्थामा थिएँ। मैले चाँडै काम गरेको थिएँ। चौध वर्षदेखि मैले ओपेरा संस्थामा थिएटरको चित्र बनाउने काम गर्न थालें। त्यसपछि मैले कथा तथा नाटक लेख्ने काम गरें।
त्यस उपन्यासको कारण श्री टाशि दावालाई अरु बढी ध्यान दिइएको थियो। तथापि त्यस बेला उहाँको आफ्नो लेख्ने शैली थिएन। सन् 1985 टाशि दावाका लागि एउटा अर्थपूर्ण वर्ष थियो। "तिब्बत- कम्मर पेटीमा लगाइएको आत्मा" तथा "तिब्बतको गुप्त काल" नामक दुइ वटा उपन्यासको प्रकाशन भएपछि उहाँ एक रचनात्मक लेखक बन्नुका साथै तिब्बतको साहित्यले पनि एउटा नयाँ उंचाई पाएको थियो। त्यसपछि प्रशस्त तिब्बती लेखकहरुले यस किसिमको रचना बनाएका थिए। पछि ती दुइ वटा उपन्यासलाई धेरै टिप्पणीकारद्वारा चीनको रहस्यपूर्ण उपन्यास भएको ठहर गरिएको छ। तथापि टाशि दावाका लागि त्यस बेला उहाँले एउटा अनुभव तथा आफ्नो शैलीसँग अनुकूल रहेको तरिका मात्र पाउनुभएको हो। उहाँ भन्नुहुन्छ, सन् 1979पछि मैले छोटो उपन्यास लेख्न थालें। सन् 1985मा मैले आकस्मिक रुपमा एउटा अनुभव पाएँ। मैले लेखेका अनेकन उपन्यासहरुलाई धेरै टिप्पणीकारद्वारा रहस्यपूर्णवाद भएका ठहर गरिएको छ। तथापी मैले प्रकट गर्ने एउटा तरिका मात्र पाएको थिएँ।
रहस्यपूर्णवाद भनेको ल्याटिन अमेरिकामा बीसौं शताव्दीको चालीसौं दशकमा स्थापना भएको साहित्यको रचना गरिएको एउटा तरिका हो। त्यसले वास्तविकतालाई रहस्यपूर्ण वातावरणमा निष्पक्ष तथा विस्तृत रुपमा बयान गरी वास्तविकतालाई एउटा रंगीचंगी पोशाक लगाएको हो।
टाशि दावाको प्रतिनिधित्व रचना--- "तिब्बत- कम्मर पेटीमा लगाइएको आत्मा"मा बीस हजार अक्षर नपुगेको लेखमा अवतारीको कथा, थापै तथा जोनसको कथा तथा "मेरो कथा"बाट गठित भएको हो। कथामा कथा थियो। जसले प्राचिन काल तथा आधुनिक काल, धनी तथा विपन्न देखाएर व्यक्तिहरुलाई सोच-विचार गराएको थियो। टाशि दावाले यस्तो तरिका तिब्बतको प्राचिन सँस्कृति अभिव्यक्त गर्ने एउटा तरिका भएको कुरा वताउनुभएको छ।
तिब्बती जाति सम्बन्धी ऐतिहासिक पुस्तकहरुमा सपना, इतिहास तथा वास्तविकतासँगै गाँसिएर अभिव्यक्त गर्ने तरिका पाइन्छ। जसले नयाँ सोच-विचार तयार गरी वास्तविकताको सिमा नाघेको नयाँ कुरा सिर्जना गरेको छ।
श्री टाशि दावाले किंवदन्ती र आधुनिक जीवन, रहस्य र वास्तविकता, लोक साँस्कृतिक परम्परा र स्थानीय प्रचलन गाँसेर तिब्बतको रहस्यपूर्ण जीवन, सुन्दर प्राकृतिक वातावरण तथा विशेष जातिय सँस्कृतिको बयान गर्नुभएको छ।
त्यसपछि श्री टाशि दावाले केही लामो उपन्यास तथा "प्राचिन समुद्रमा भएको ध्वजा पताका" लगायतका रचना बनाउनुभयो। तिनीहरुलाई अंग्रेजी, जर्मन, स्पेनेली लगायतका भाषामा अनुवाद गरी विश्वमा प्रकाशित गरिएको छ।
यसका साथै श्री टाशि दावाले टेलीफिल्म, डकुमेन्ट्री, तथा साङ्गीतिक भिडियो समेत बनाउनुभयो। ती रचनाहरुले धेरै पुरस्कार पाएका छन्।
यी कुराबारे चर्चा गर्दै श्री टाशि दावाले नयाँ अनुभव बटुल्न हो भन्ने कुरा वताउनुभयो। तथापि उहाँले गर्नुभएको सबै कुरा तिब्बतसँग सम्बन्धित रहेको छ।
मैले गरेको सबै कुरा तिब्बतसँग सम्बन्धित छ। परम्परागत कुरा अथवा बाँच्ने तरिका भविश्यमा हराउनसकिनेछ। त्यसैले मैले केही आफूले सक्ने जति संकलन मात्र गरेको हुँ।
