फन्ट डाउनलोड
सि.आर.आइको संक्षिप्त परिचयनेपाली सेवाको संक्षिप्त परिचयसम्पर्कका लागि

चीनको गरिबी निवारण

(GMT+08:00) 2018-02-23 09:35:15

अजय अलौकिक

चीनले समग्र विश्वलाई अनेकन् कुरामा अचम्भित् तुल्याएको छ। यस्ता अनेकन् कुरामध्ये गरिबी निवारण पनि एक हो। चीनले करिब चार दशकको अवधिमा सन् १९७८ देखि २०१६ सम्ममा गरिबी रेखामुनिका ७३ करोड जनसंख्याको उत्थान् गरिसकेको छ। यो क्रम अझै जारी छ र सन् २०२० सम्ममा बाँकी रहेका गरीब जनतालाई उकास्ने र एउटा समृद्ध चीन बनाउने योजनाका साथ चीन अग्रसर छ।

आजभन्दा चालिस वर्षअघि चीन विश्वमै गरिबी जनताको राष्ट्रमा पहिलो पङ्क्तिमा आउने नाम थियो। तर आज यो दृश्य फेरिएको छ। चीन आज एक शक्तिशाली राष्ट्रका साथै आर्थिक क्षेत्रमा विश्वमै दोस्रो स्थान ओगट्न सफल भइसकेको छ र अमेरिकालाई पछि पार्ने दाउमा छ। त्यसबाहेक विविध क्षेत्रमा पनि चीन अब्बल पङ्क्तिमा उभिएको छ। चीनको दिन दुई गुणा रात चार गुणाले प्रगति भनेझैं चौतर्फि रूपमा विकास भएको छ। यस्तै चीन शताब्दी विकास लक्ष्य भेट्ने पहिलो मुलुक पनि हो।

विश्व बेङ्कको तथ्याङ्क अनुसार, चीन गरिबी निवारणको शताब्दी विकास लक्ष्य भेट्ने पहिलो मुलुक हो। सन् २००० मा संयुक्त राष्ट्र संघले शताब्दी विकास लक्ष्यको रूपमा चरम गरिबी हटाउने, स्वास्थ्य र शिक्षामा सुधार गर्ने, महिलाहरूलाई सशक्त बनाउने, पर्यावरण स्थिरताको सुनिश्चितता लगायतका विभिन्न आठ वटा अन्तर्राष्ट्रिय विकास लक्ष्यलाई २०१५ सम्ममा पूरा गर्ने भनी सुरू गरेको थियो। विश्वलाई आश्चर्यचकित् बनाइ यति ठूलो संख्यामा गरिबी निवारण कसरी भयो अनि के उपाय अवलम्बन गरियो भन्ने सबैलाई चासोको विषय बनेको छ। यस क्रममा चीनका सर्वमान्य नेता तङ स्याउ पिङले सन् १९७८ मा अपनाएको खुला नीति नै एक प्रमुख कारकको रूपमा रहेको छ। जुन आजसम्म पनि चीनले अपनाउँदै आएको छ। तर प्रति वर्ष करौडौंको संख्यामा गरीब जनताको उत्थान् गर्नमा त्यो एउटा नीति अपुग हुनसक्छ। चीनले गरिबी निवारणका लागि अनेकन् कदम चालेका छन्।

चीनले गरिबी निवारणका लागि भौतिक पूर्वाधारको निर्माण, गाउँसम्म पुग्ने बाटोघाटोको निर्माण, रोजगारको अवसर तथा नवीकरणीय ऊर्जामा लगानीलाई प्राथमिकतामा राखेको छ। त्यसै गरी स्थानीय खेतीपातीमा कृषि विशेषज्ञको उपस्थिती, नयाँ प्रविधि, व्यापारीबीच सहकार्य, सहकारी आदी पनि छन्। त्यसै गरी लक्षित विपन्न तथा विकट ग्रामीण क्षेत्रको समग्र अर्थव्यवस्था र स्थायी विकासका लागि पार्टी, सरकारी विभाग, राज्यको स्वामित्वमा रहेका उद्योग, निजी उद्योग, अनुसन्धान संस्था, सैनिक, सशस्त्र प्रहरीलाई समेत यस कार्यमा खट्न आह्वान गरिएको छ।

सन् १९७८ मा चीनको राष्ट्रिय गरिबी रेखा मापनस्तर वार्षिक प्रति व्यक्ति आय १०० युआनभन्दा कम थियो र त्यस अनुसार २५ करोड गरीब जनसंख्या थियो र सन् १९८५ सम्ममा करिब आधा १२ करोड ५० लाख गरीब जनतालार्इ उकास्न सफल भएको थियो। सन् १९८५ मा वार्षिक प्रति व्यक्ति आय २०० युआनभित्र बनाइयो र सन् १९९३ सम्ममा ८ करोडमा झार्न सफल भएको थियो। स्मरण रहोस्, विश्व बेङ्क अनुसारको वार्षिक प्रति व्यक्ति आयलार्इ मान्ने हो भने गरीब जनसंख्या धेरै हुने थियो। सन् (१९९४-२०००) को गरिबी निवारण कार्यक्रमबाट सन् १९९३ को ८ करोडबाट ३ करोड २० लाखमा झार्न सफल रह्यो। यस अवधिमा वार्षिक प्रति व्यक्ति आय ६२५ युआन थियो।

त्यस पछि चीनले "चीनको ग्रामीण क्षेत्रमा गरिबी उन्मूलन तथा विकासका लागि एक प्रारूप (२००१-२०१०)" कार्यान्वयनमा ल्याएको थियो र यस अवधिकालमा वार्षिक प्रति व्यक्ति आय १३०० युआनको हाराहारीमा थियो। जसबाट गरिबी जनसंख्या ३ करोड २० लाखबाट ९ करोड पुगेको थियो। यस योजनाको अन्तसम्ममा समग्र रूपमा सन् १९७८ को २५ करोडबाट सन् २०१० सम्ममा गरीब जनसंख्यालाई २ करोड ६८ लाख ८ हजारमा झार्न सफलता मिलेको थियो। चीनले सन् २०१० देखि २०१६ को अन्तसम्ममा यस पाँच वर्षभित्र ६ करोड गरीबको उत्थान् गरेबाट गरिबी दर १०.२ बाट ४ प्रतिशतमा झारेको थियो। हाल चीनको राष्ट्रिय गरिबी रेखा मापनस्तर भनेको वार्षिक प्रति व्यक्ति आय २३०० युआन (करिब ३४५ अमेरिकी डलर) हो। सन् २०१२ देखि २०१६ सम्म औसत रूपमा प्रति वर्ष १ करोड ३९ लाख गरीब जनताको जीवनस्तर उकासिएको थियो।

चिनियाँ राष्ट्राध्यक्ष सी चिन फिङले सन् २०२० सम्ममा गरिबी राहत लक्ष्य हासिल गर्ने अपेक्षा गरेका छन्। १८औं चिनियाँ कम्यूनिस्ट पार्टी केन्द्रिय समितिको पाँचौ पूर्ण बैठकमा १३औं पञ्चवर्षीय योजना २०१६-२०२० अन्तर्गत २०२० सम्ममा समग्र रूपमा गरिबी निवारण गर्ने लक्ष्य सम्पन्न गर्ने प्रतिबद्धता चिनियाँ राष्ट्राध्यक्ष सीले गरेका थिए। साथै १९औं चिनियाँ कम्यूनिस्ट पार्टीको महाधिवेशनको क्रममा राष्ट्राध्यक्ष सीले सन् २०२० सम्ममा समृद्ध समाजको निर्माण पूरा गर्ने लक्ष्य राखेको उद्घोष गरेका थिए।

यी लक्ष्य भेट्टाउनका लागि पहिलो आवश्यकता भनेको गरिबी उन्मूलन नै हो। हाल यसै समृद्ध समाजको निर्माण तथा अति विकट र विपन्न गाउँमा गरिबी उन्मूलनका काम कारवाही जोडतोडसँग चलिरहेको छ। चीनको क्वानचौ (ग्वानझौ) शहरको नाम चीनकै धनी शहरमा पहिलो पङ्क्तिमा लिने गरिन्छ। यसै शहरको प्रान्त क्वाङतोङ भित्र क्वानचौसँगै चुहाई र शनचनजस्ता आर्थिक रूपमा समृद्ध शहरहरू पर्छन् तर यसै प्रान्तमा पनि चीनमै अति विपन्न गाउँ भनिएका केही गाउँहरू पनि रहेछन्। चीनमा सबैभन्दा गरीब प्रान्त भनेको दक्षिणी भागमा रहेको क्विचौ हो। यसै क्विचौ र हुनान प्रान्तसँग जोडेको क्वाङतोङ प्रान्तको छिङयुआन क्षेत्र र यसै क्षेत्रभित्र पर्दछन् त्यस्ता केही गाउँ र जिल्लाहरू जुन विकट साथै विपन्न पनि छन्। यस छिङयुआन क्षेत्रको छिङयुआन जिल्ला र छिङयुआन शहर क्वानचौबाट सडकको बाटोमार्फत एक घण्टाको दूरिमा अवस्थित छ र यस क्षेत्रभित्रका शहर र जिल्लामा पोर्ट पनि छन् यहीँबाट क्वानचौदेखि आएका मालसामान चीनको उत्तर तथा पश्चिमतर्फ जाने गर्छ तर त्यति हुँदाहुँदै पनि यो क्षेत्र पिछडिएको छ। त्यसको मुख्य कारण भनेको यहाँको भौगोलिक बनौट नै हो। सागरसम्म मिसिने नदी-नाला छन् नै तर पहाड र थुम्काले यस क्षेत्रलाई विकट बनाएको छ। यस क्षेत्रका गाउँहरू चहार्दा आफ्नै देशका गाउँ पुगेकै भान भएको थियो। तर कुरा यति फरक छ कि गाउँ-गाउँ भित्रसम्म पुग्दा कालोपत्रे सडक थियो।

गरिबी निवारणको एक प्रमुख उपाय विकट र विपन्न जनतासम्म पुग्ने बाटोघाटोको निर्माण यहाँ भइसकेको थियो र यहाँ भौतिक पूर्वाधारको निर्माण हुँदै थियो भने अनुसन्धान तथा कृषि विशेषज्ञका अनुसार माटो तथा वातावरण अनुकुलको खेतीपाती, नव-प्रविधिको प्रयोगका साथै उत्पादन तथा व्यापार विस्तारमा समेत नवीन तरिका अपनाएको पाइयो।

त्यसै गरी अर्को नीति भनेको सय व्यापारी सय गाउँ, यो भने अति नै गजब लाग्यो। चिनियाँ राष्ट्राध्यक्ष सी चिन फिङले सन् २०२० सम्ममा गरिबी राहत लक्ष्य हासिल गर्ने अपेक्षा गरेका छन्। त्यसै अनुरूप यो नीति पनि लागू गरिएको छ। यसरी एक जना व्यापारीले एउटा गाउँलाई हेरिदिँदा पनि उनीहरूको उत्थान गर्नसकिन्छ। छिङयुआनको फोकाङको एक गाउँमा एक धनाढ्य व्यापारीले बाँझो जमीनमा होटल सञ्चालन गर्ने भएपछि यस्तो मौका देखिएको हो। त्यस गाउँमा हाल होटल निर्माणको क्रममा त्यहाँका गाउँले किसानले श्रमशक्ति लगाएका छन् त्यस बापत ज्याला पाउने भइनै हाले त्यस बाहेक त्यस होटेलमा उनीहरू सेयरहोल्डर पनि भए, छन् र होटेल सञ्चालनका विविध तालिम तथा सीप पनि सिक्दैछन्। यसरी हाल चीनमा अति विपन्न गरीब परिवारको उत्थान्मा यो कदम पनि लागू गरिएको छ। त्यसै गरी विकट र पहाडी क्षेत्रमा रहेका गाउँलेहरूको स्थानान्तरण गरी बसाइ सराइ पनि गरिबीबाट मुक्त बनाउने कदम देखियो। अनि ती पूराना घरलाई मर्मत सम्भार गरी होमस्टेको रूपमा विकास गरी पर्यटनीय आमदानीको गतिलो स्रोत बनाइएको पाइयो।

चीनले सन् २०२० सम्म अर्थात् अबको दुई वर्ष भित्र समृद्ध समाज र गरिबी उन्मूलन गर्ने लक्ष्य भेट्टाउनका लागि प्रति वर्ष १ करोड जनतालाई गरिबीमुक्त गर्नुपर्ने छ। यसका लागि हाल ७ लाख ७५ हजार अधिकारी त्यस क्षेत्रमा खटाइएको छ भने सन् २०१३ को ३९ अर्ब ४ करोडबाट सन् २०१७ मा ८६ अर्ब १ करोड चिनियाँ यूआन गरिबी निवारणका लागि छुट्टयाइएको छ।

जानकारी तथा लेखहरु