चीनको परम्परागत चिकित्सा-शास्त्रमध्ये हान जातिको चिकित्सा-शास्त्रको इतिहास सबैभन्दा पूरानो र व्यावहारिक अनुभव एवम् सैद्धान्तिक सुझबुझले भरिपूर्ण रहेको मानिएको छ।

           चिनियाँ चिकित्सा-शास्त्रको उत्पत्ति चीनको ह्वाङ-ह नदी आसपास क्षेत्रमा भएको थियो र निकै अघिदेखि नै आफ्नो विद्या-प्रणाली स्थापित भइसकेको थियो। चिनियाँ चिकित्सा-शास्त्रको दीर्घकालीन विकास-क्रममा सबै कालमा विविध सिर्जना भई धेरै सुविख्यात चिकित्सक देखापर्नुका साथै प्रशस्त महत्वपूर्ण विद्या-धारा तथा नामी ग्रन्थ पनि सार्वजनिक भएका छन।

          तीन हजार वर्ष अघिको साङ राजवंशको राजधानी ईनको भग्नावशेषमा पाइएका जनावरका हाडमा अंकित अक्षरहरुबाट नै चीनको प्राचीन कालको स्वास्थ्य-उपचार तथा दशभन्दा बढी किसिमको रोग-व्याधी सम्बन्धी विवरण पढ्न पाइएको छ। चाउ राजवंशमा हेर्ने, सुँघ्ने, सोध्ने र नाडीमा छुनेजस्ता रोगको निदान गर्ने उपाय अनि औषधी खाने, आक्युपंचर गर्ने र चिरफार गर्ने जस्ता उपचार सम्बन्धी विधिको प्रयोग गरिसकिएको थियो। छिङ र हान राज वंशकालमा "ह्वाङ ति नै चि‌ग" जस्तो क्रमबद्ध सैद्धान्तिक ग्रन्थ तयार पारिएको थियो जुन अहिलेसम्म पढ्न पाइने चिनियाँ चिकित्सा-शास्त्र सम्बन्धी सैद्धान्तिक महत्वको पहिलो महाग्रन्थ मानिएको छ। चाङ चोङ चिङद्बारा रचित "शाङ हान चा पिङ ल्वन"नामको ग्रन्थमा खासगरी अनेक जटिल रोगको निदान र उपचारका तरिका बारे बयान गरिएको छ जसले गर्दा पछिल्लो कालको व्यवहारोपयोगी चिकित्सा-शास्त्रको विकासका लागि जग बसाल्ने काम गरिएको थियो। हान राज वंशताका शल्य-चिकित्सा शास्त्र उल्लेखनीय रुपमा उच्चस्तरमा पुगिसकेको थियो। "शान को च" भन्ने कृतिमा नामी चिनियाँ वैद्य ह्वा-थोले शरीरका पूर्णांगलाई निस्चेतन पार्ने "मा फो सान" भन्ने औषधी खुवाएर नाना थरिबाट शल्य चिकित्सा गर्न थालेको कुरा उल्लेख गरिएको छ।

         त्यस्तै वै, चिङ र दक्षिण-उत्तर राजवंश (ईशा 220--589 साल)देखि लिएर श्वै, थाङ र वु-ताई राजवंश (ईशा 581--960 साल)सम्मको अवधिभित्र नाडीनिर नशाभित्रको चाल-परिवर्तनको अनुभव गरेर रोग निदान गर्ने विद्यामा टड्कारो उपलब्धि प्राप्त भएको देखियो। चिङ राजवंशका नामी चिनियाँ वैद्य वाङ शु हद्बारा लेखिएको "माइ चिङ" भन्ने ग्रन्थमा नाडीनिरको नशाबाट मशसूस गर्न पाइने 24 किसिमको सांकेतिक भिन्नता बारे सारांश दिइएको छ। यस रचनाबाट चीनभित्र मात्र नभई बाहिर पनि ठूलो प्रभाव पारिएको छ। यस अवधिमा चिकित्सा-शास्त्रका विभिन्न खास विषयको रुप-धारण पनि झन-झन परिपक्व हुदैगइरहेको देखियो। यस परिप्रेक्ष्यमा उल्लेखनीय ग्रन्थ यस प्रकार छन--आक्युपन्चर सम्बन्धी विषयको "चङ च्यौ च्या ई चिङ", जरी-बुटीबाट गोली-चक्की बनाउने प्रतिनिधित्वयुक्त महत्वका कृतिहरु "पाउ फ्याउ च" तथा "चौ हौ फाङ", औषधी बनाउने विषयको "लै कोङ फाउ च ल्वन", शल्य चिकित्सा सम्बन्धी विषयको "लिउ च्युआन च क्वै ई फाङ", रोगको कारण सम्न्धी विषयको "चु पिङ युआन हौ ल्वन", वाल-रोग सम्बन्धी विषयको "लु सिन चिङ", संसारको पहिलो भेषज-संग्रह "सिन स्यौ पन छाउ" र नेत्र-रोग सम्बन्धी विषयको "इन हाइ चिङ वै" आदि आदि। यसका अतिरिक्त थाङ राज वंशकालमा सुन स मिआओको "छेन चिङ याउ फाङ" तथा वाङ थाउको "वाइ थाइ मि याउ" जस्ता महा-नुस्खा-संग्रह पनि उल्लेखनीय छन।

          सोन राजवंश (ईशा 960--1279 साल)को चिकित्सा-शिक्षणमा आक्युपन्चर सम्बन्धी अध्ययनको क्षेत्रमा ठूलो सुधार ल्याइएको थियो। वाङ वै ईले "ताम्र-मूर्तिमा आक्युपन्चरको विभिन्न बिन्दु देखाइने चित्रावली संग्रह" नामको ग्रन्थ तयार पारेपछि आक्युपन्चर सम्बन्धी तालिममा शिष्यहरुलाई अभ्यास गर्दा सजिलो होस् भन्ने उद्देश्यले आफैले डिजाइन गरेर मानिसको तदनुसारको आकारमा दुइवटा ताम्र-मूर्ति पनि बनाउन लगाएका थिए। यस अभूतपूर्व सिर्जनाबाट भविष्यमा आक्युपन्चर कार्यको विकासका लागि निकै ठूलो योगदान हुनगएको छ। मिन राजवंश (ईशा 1368--1644 साल)मा केही चिकित्सा-विद्‍हरुले टाईफर्ट, ज्वरो र महामारी जस्ता रोगलाई छुट्याउनुपर्ने धारणा प्रस्तुत गरेका थिए भने छिन राजवंशमा ज्वरो सम्बन्धी शास्त्र परिपक्व अवस्थामा पुगेको र "वन र ल्वन" इत्यादि विशेष ग्रन्थ निस्केका थिए।

           मिन राज वंशदेखि पश्चिम जगतको चिकित्सा-शास्त्रले चीनमा प्रवेश गरेको थियो। एक जमात चिकित्साविद्हरु "चिनियाँ तथा पश्चिमी चिकित्सा-शास्त्रको मिलन-संयोग" होऊ भन्ने पक्षमा लागि यस तर्फका अग्रगामी बनेका थिए।