چرا ایران قانون کپی‌رایت را نمی‌پذیرد؟

با آن که هر روز در نقاط مخالف جهان افراد به اتهام شکستن قفل نرم‌افزارها یا فروش و دانلود غیرقانونی فیلم تحت تعقیب پلیس و مراجع قضایی قرار می‌گیرند، اما ایران قانون کپی‌رایت را اجرا نمی‌کند.

شما می‌توانید نرم‌افزار Photoshop CS6 را که در وب‌سایت Amazon به قیمت ۱۵۳۰ دلار فروخته می‌شود، در ایران به مبلغ 4 دلار تهیه کنید.

در این کشور مجموعه سی‌دی‌هایی فروخته می‌شود که صدها نرم‌افزار قفل شکسته در آن وجود دارد و تنها با قیمت 19 دلار به مشتریان عرضه می‌شود.

اما ایران برای به رسمیت نشناختن قانونی جهانی کپی‌رایت، دلایل مختلفی دارد.

نگاه کپی‌رایت جهانی به مالکیت معنوی با نگاه اسلام به این موضوع تفاوت دارد، زیرا بیشتر در راستای حفظ منافع شرکت‌های بزرگ است.

دین اسلام، مالکیت خصوصی را در چارچوب حد و قیود مشخص می‌پذیرد، ولی سرمایه‌داری بی‌حد و حصر و انحصارات استثمارکننده و سیطره آن بر سرنوشت کشوری که براساس قوانین اسلامی اداره می‌شود را نفی می‌کند.

از سوی دیگر، حاکم کردن کشورهای دیگر بر سیستم قضایی ایران نیز مشکل بعدی است. طبق قانون کپی‌رایت، اگر یک ایرانی بدون کسب اجازه از کتاب یک اسرائیلی استفاده کند، باید به او غرامت پرداخت کند و این از نظر قوانین ایران انجام‌پذیر نیست.

ایران معتقد است که با تصویب لزوم رعایت قانون جهانی کپی‌رایت، هزینه‌های بسیار گزافی را به کشور تحمیل می‌کند.

زیرا سازمان‌های دولتی مجبور خواهند شد تا برای خرید نرم‌افزارهای مهم و ضروری چون Microsoft Office یا ویروس‌کش‌ها میلیاردها تومان هزینه کنند.

با توجه به ضعف ایران در تولید بسیاری از محصولات، اضافه شدن قانون‌رایت، راه را برای کسب فناوری می‌بندد. زیرا حقوق تولیدکنندگان خارجی می‌بایست تا ۵۰ سال رعایت شود و بدین صورت ایران حداقل نیم قرن در زمینه فناوری از رقبای خارجی عقب می‌ماند و یا باید همواره با پرداخت حق اجازه استفاده، تا ابد به تولیدکنندگان خارجی وابسته باشد.

از سوی دیگر، عضویت در این کنوانسیون برای کشورهایی مفید است که قابلیت تجارت آزاد را دارند. اما ایران همچنان در شرایط تحریم به سر می‌برد و بسیاری از کشور‌ها به صورت معمول محصولات خود را به ایران نمی‌فروشند. قبول کپی‌رایت جهانی در این شرایط به معنی مسدود کردن راه‌های معدود باقی مانده برای دور زدن تحریم‌ها برشمرده می‌شود.

کشورهای قدرتمندی که در کنوانسیون برن عضو شده‌اند، پس از دریافت امتیازهای مختلف به آن پیوستند. در صورتی که ایران بدون هیچ امتیازی و به صورت داوطلبانه این بار سنگین را پذیرا می‌شود.

بیشتر ایرانیان معتقدند که عضویت در این کنوانسیون برای همه مردم ضرر گزافی به همراه خواهد داشت، اما با توجه به محدود بودن صادرات ایران، تنها برای عده معدودی که دلال محصولات خارجی هستند، می‌تواند سودآور باشد.

با توجه به سابقه استفاده هدفمند و سیاسی کشورهای غربی از معاهدات الزام‌آور برای ایران، اگر این کشور در مواردی از معاهده کپی‌رایت کوچک‌ترین تخطی داشته باشد، با جریمه‌های سنگین و اقدامات تبلیغاتی منفی مواجه شده و ممکن است محدودیت‌های بیشتری علیه آن اعمال شود.

همچنین پس از به رسمیت شمرده شدن مالکیت خارجی‌ها در ایران، امکان سانسور محتوای نامشروع کم می‌ِشود و این موضوع از نگرانی‌های مسوولان فرهنگی است.

از نظر ایران، انحصار فناوری و دانش در دست گروه‌های معدود، یکی از مهم‌ترین تهدیدهای عضویت کنوانسیون برن است. برای نمونه، برخی از کتاب‌ها در تیراژ ۱۰۰ جلد یا کمتر چاپ می‌شوند و قیمت چند صد یا چند هزار دلاری دارند. در این صورت فقط برخی کتابخانه‌ها و مراکز ثروتمند قادر به خریداری آن هستند و مردم از دسترسی به چنین کتاب‌های گرانی محروم خواهند شد.

به طور کلی ایران اعتقاد دارد که پیوستن به معاهداتی از این دست، جز خودتحریمی و از بین بردن مسیر پیشرفت در شرایط موجود، نتیجه دیگری ندارد.