«کووید-19» از نگاه کارشناس پژوهشگاه ویروس شناسی ووهان؛ سودجویی سیاسی از مباحث علمی مایه تاسف است

یادداشت سردبیر: از زمان پیدایش بیماری کرونا ویروس که بعدها با نام «کووید-19» شناخته شد و در حال حاضر کل جهان را درگیر خود کرده، پژوهشگاه ویروس شناسی شهر «ووهان» چین تا به امروز در کانون مباحثات قرار گرفته است.

این ویروس که منشا نامعلومی دارد و تقریبا هیچ کجای جهان را دست نخورده باقی نگذاشته است، تاکنون بیش از 5 میلیون نفر در سراسر جهان را آلوده کرده و آمار مرگ و میر ناشی از ابتلا به این ویروس در سطح جهانی از مرز 340 هزار نفر نیز فراتر رفته است.

ویروس کرونا باعث تعطیلی جهان شد و اقتصاد را فلج کرد و زندگی مردم را در یک چشم به هم زدن به هم ریخت.

از زمانی که در دسامبر سال گذشته میلادی اولین موارد ابتلا به ویروس کرونا شناسایی و گزارش شد، دانشمندان با امید تولید واکسن، درصدد پیدا کردن منشاء این ویروس برآمدند.

در عین حال یک جنجال سرزنش آمیز و طرح تئوری های توطئه توسط برخی کشورها علیه چین به راه افتاد؛ تئوری هایی توطئه مانند اینکه این ویروس از یک پژوهشگاه ویروس شناسی در ووهان چین نشت پیدا کرده است و یا طرح این توطئه که چین در حال مخفی کردن اطلاعات حیاتی و مهم است. تمام این تئوری های توطئه علیه چین در حالی مطرح شده اند که دانشمندان مکررا تاکید کرده اند که کرونا از طبیعت سرچشمه گرفته است.

شبکه تلویزیونی جهانی چین «CGTN» (سی جی تی ان) در این راستا با سه نفر از اپیدمیولوژیست های برتر پژوهشگاه ویروس شناسی مصاحبه کرده است تا دیدگاه آنها درباره این شایعات و چگونگی شیوع این ویروس و پیشرفت های صورت گرفته در زمینه همکاری های چین با همتایان بین المللی آنها در جهت مهار کرونا ویروس را بررسی کند.

در ادامه، متن مصاحبه شبکه سی جی تی ان با «شی ژنگ لی» ویروس شناس و محقق پژوهشگاه ویروس شناسی ووهان ارائه می شود:

شبکه سی جی تی ان: طبق گزارش های منتشر شده، 30 دسامبر سال 2019 (9 دی سال 1398) تیم شما برای اولین بار نمونه هایی از ویروس کرونا را به دست آورد. از آن زمان تاکنون، شما چه اقداماتی به منظور شناسایی این پاتوژن (عامل بیماری زا) انجام داده اید؟

شی ژنگ لی: ما نمونه های این ویروس را بعد از ظهر 30 دسامبر 2019 به دست آوردیم و تیم ما در وهله اول مطالعاتی روی ویروس های کرونا را روی این نمونه ها عملی کرد؛ اینطور تصور می شد که این نمونه ها، حاصل یک مورد ناشناخته شده از بیماری ذات الریه باشند زیرا آزمایشگاه من مدت هاست که مشغول مطالعه روی ویروس های کرونا است.

در عین حال، ما اقدام به تعیین توالی ژنوم این نمونه ها با توان بازدهی بسیار و جداسازی پاتوژن ها کردیم و سپس، در یک بازه زمانی بسیار کوتاه، به این نتیجه رسیدیم که این نمونه ها، نوع جدیدی از ویروس های کرونا است. ما کل توالی ژنوم این ویروس را به دست آوردیم.

نتایج نشان داد که توالی پاتوژن های این ویروس، شبیه توالی پاتوژن های ویروس های موجود نیست. بنابراین، ما این ویروس را کرونا ویروس جدید نامیدیم.

ما به همراه دو موسسه پزشکی دیگر در چین، در تاریخ 12 ژانویه سال 2020 (22 دی 1398)، توالی ژنوم این ویروس را به سازمان بهداشت جهانی ارائه کردیم و در عین حال، به منظور شناسایی پاتوژن ها و تولید واکسن ها و تست های دارویی، توالی های دیگری برای مخزن ژنی این ویروس تحت عنوان «GISAID» در اختیار دولت ها و دانشمندان سراسر جهان قرار دادیم.

شبکه سی جی تی ان: آیا اقدامات شما با انجام توالی یابی های ژنومی و اشتراک گذاری نتایج آن در سطح جهانی، به پایان رسید؟

شی ژنگ لی: نه، کاری که ما در وهله اول انجام دادیم، صرفا یک بخش از شناسایی پاتوژن هایی بود که در غالب این عملکرد، می توانیم از اطلاعات ژنتیکی ویروس و اینکه این ویروس از چه نوعی است، آگاه شویم.

گام مهم دیگر به منظور شناسایی پاتوژن ها، آزمایش روی حیوانات مبتلا شده به آلودگی ناشی از این ویروس است. این آزمایش ها در واقع بخشی از چیزی است که «فرضیه های کخ» نامیده می شود.

ما فقط از طریق آزمایش روی نمونه های حیوانی آلوده به این ویروس است که می توانیم در نهایت درباره اینکه پاتوژنی مشخص عامل اصلی ابتلا به این بیماری خاص است، نتیجه گیری کنیم. از آنجایی که ما یک مدل حیوانی داریم، می توانیم سریعا از آن برای انجام این نوع آزمایشات استفاده کنیم.

در تاریخ 6 فوریه (17 بهمن 1398) بود که ما آزمایشی در زمینه عفونت حیوانی با این ویروس روی یک موش تراریخته (دستکاری ژنتیکی) انجام دادیم. نتایج این آزمایش بروز علائمی از ذات الریه مطابق با علائمی که در انسان های آلوده به ویروس کووید-19 پدیدار می شوند را در این موش ها نشان داد.

بعد از آن در تاریخ 9 فوریه (20 بهمن 1398) بود که آزمایش روی عفونت حیوانی با این ویروس را روی میمون های «رزوس» انجام دادیم. نتایج به دست آمده از این آزمایش ها روی موش ها و میمون های «رزوس» نشان داد که کرونا ویروس جداسازی شده توسط ما، یک علت ابتلا به بیماری ذات الریه ناشناخته است.

شبکه سی جی تی ان: عملکرد خود بعد از شیوع ویروس کرونا را چطور ارزیابی می کنید؟

شی ژنگ لی: فکر می کنم کار بزرگی انجام داده ایم. می توانم بگویم در یک دوره بسیار کوتاه، به صورت همزمان اقدام به جداسازی های پاتوژنی، توالی یابی های ژنومی و آزمایش های مربوط به عفونت های حیوانی کردیم و تمام این کارها را بدون تاخیر به پایان رساندیم.

شبکه سی جی تی ان: به این نکته اشاره کرده اید که شما و تیم شما بیش از 10 سال تجربه در زمینه مطالعات روی ویروس های کرونا دارید. آیا بین آن مطالعات و کاری که در این برهه زمانی انجام می شود، ارتباطی وجود دارد؟

شی ژنگ لی: بسیار زیاد. در حقیقت مطالعه خود روی کرونا ویروس های خفاش را در سال 2004 میلادی شروع کردیم و تیم ما بعد از 15 سال شمار زیادی داده، فناوری، روش و بسترهای تحقیقاتی جمع آوری کرده است و تعدادی از افراد مستعد نیز به تیم ما پیوسته اند. این امر ما را قادر ساخته است تا در زمان بسیار کوتاهی، علت این ذات الریه ناشناخته را درک کنیم.

شبکه سی جی تی ان: این تجربه چگونه به شما کمک کرد تا به این سرعت به اپیدمی ویروس کرونا واکنش نشان دهید؟

شی ژنگ لی: ما در طول 15 سال تحقیق، راه هایی را پیدا کرده ایم تا از طریق آنها، ویروس هایی مانند «SARS-CoV» (ویروس سندرم حاد تنفسی سارس- کرونا ویروس) را ردیابی کنیم. با ردیابی سارس فهمیدیم که یک تنوع ژنتیکی در طبیعت این ویروس وجود دارد و ما آنها را ویروس های مرتبط با سارس نامیدیم. تنوع چنین ویروس هایی ما را متعجب ساخت و این سوال در ذهن ما ایجاد شد که آیا سایر ویروس های مرتبط با سارس هم خطرات بالقوه ای برای انسان ها ایجاد می کنند یا خیر؟

بنابراین، مطالعه در زمینه توزیع و پیشینه ژنتیکی این ویروس ها را شروع کردیم. در عین حال آزمایش های بیولوژی مولکولی را نیز در آزمایشگاه ها عملی کردیم تا این موضوع را بررسی کنیم که آیا این ویروس های مرتبط با سارس که خفاش ها ناقل آنها هستند، می توانند باعث ایجاد عفونت در نمونه های بین گونه ای شوند یا خیر.

این کار در واقع تجربه تحقیقاتی و راه حل های فنی خوبی در اختیار ما قرار داد؛ برای مثال، مدت زمانی طولانی طول کشید تا مواردی مانند روش های تشخیصی مانند اسید نوکلئیک، روش های تشخیصی آنتی بادی و فناوری های جداسازی های ویروسی فراهم شوند. با این حال و با توجه به تجربه ای که ما داریم، می توانیم فرآیند شناسایی پاتوژن ها را در صورت وجود یک نمونه تکمیل کنیم.

شبکه سی جی تی ان: آیا شما و تیمتان همکاری بین المللی ای نیز داشته اید؟ اگر جواب این سوال بله است، نقش شما و تیم شما در طول مبارزه جهانی با همه گیری ویروس کرونا چه بوده است؟

شی ژنگ لی: هدف اصلی ما از همکاری بین المللی خدمت به سلامت همه مردم جهان است زیرا می دانیم که بیماری های نوظهور عفونی هیچ مرزی نمی شناسند و این امر نیازمند این است که دانشمندان و دولت های سراسر جهان صادق و شفاف باشند و روحیه همکاری داشته باشند و با یکدیگر در زمینه مهار و کنترل بیماری های جدید عفونی همکاری کنند.

بنابراین، هدف ما از همان ابتدا همکاری بوده است. از طریق این همکاری می توانیم به منافع دو جانبه و سود متقابل برسیم و هرچه سریع تر درباره ویروس ها به آگاهی برسیم. صرف نظر از کارهای آزمایشگاهی، پروسه جمع آوری نمونه و تولید مدل های هشداردهنده اولیه در طبیعت، نیازمند حضور دانشمندان عرصه های مختلف و تجربیات آموزشی است و یک تیم کوچیک نمی تواند به تنهایی چنین کاری را پیش ببرد.

شبکه سی جی تی ان: تامین بودجه برخی از این پروژه های تعاملی به حالت تعلیق درآمده است. شما باید مطلع شده باشید که برخی از شرکای شما با چنین مشکلاتی روبرو شده اند. دیدگاه شما در این باره چیست؟

شی ژنگ لی: فکر می کنم که علم، سیاسی شده است و این واقعا جای تاسف دارد. بر این باورم که دانشمندان سراسر جهان نمی خواهند شاهد چنین مسئله ای باشند. همانطور که پیشتر به آن اشاره کرده ام، محققان بیماری های عفونی باید صادقانه و شفاف عمل کنند. همکاری های بین المللی در زمینه بیماری های جدید عفونی می تواند پشتیبانی فنی خوبی برای ما فراهم کند که به تمام بشریت خدمت می کند. بنابراین، ما اینطور فکر می کنیم که این موضوع (سیاسی شدن مباحث علمی) بسیار مایه تاسف است. در حال حاضر چنین مسئله ای (سیاسی شدن علم) تاثیر کمی روی تحقیقات علمی شخصی من دارد زیرا بودجه (پروژه های تحقیقاتی) من اساسا از طریق دولت و آکادمی علوم چین تامین می شود.

شبکه سی جی تی ان: درباره کارهای اصلی آینده خودتان بیشتر بگویید.

شی ژنگ لی: در مرحله بعد، من برخی از کارهای قبلی مانند تحقیق درباره پاتوژن ها و عوامل بیماری زای ناشناخته را ادامه می دهم. تنوع زیادی از خفاش ها و سایر حیوانات حیات وحش وجود دارد که احتمال دارد حامل بسیاری از ویروس ها باشند. ویروس هایی که ما شناسایی کرده ایم، در حقیقت نوک کوه یخ به حساب می آیند (قطره ای از دریا هستند). اگر می خواهیم از انسان ها در برابر شیوع بیماری های جدید عفونی حفاظت کنیم، باید برای شناخت این ویروس های ناشناخته که حیوانات وحشی ناقل آنها هستند، ابتکار عمل به خرج دهیم و هشدارهای اولیه ای صادر کنیم. باید مقداری دارو و معرف های شناسایی برای مهار و کنترل آتی این بیماری های عفونی ذخیره کنیم.

شبکه سی جی تی ان: بنابراین، شما به انجام چنین تحقیقاتی ادامه خواهید داد؟ چرا؟

شی ژنگ لی: چه بپذیریم و چه نپذیریم، این ویروس ها در طبیعت وجود دارند. اگر درباره آنها مطالعه نکنیم، این احتمال وجود دارد که یک شیوع دیگر به راه بیفتد و در آن صورت، ما هیچ اطلاعی درباره آنها نخواهیم داشت. بنابراین، کاری که در حال حاضر در حال انجام آن هستیم، این است که قبل از اینکه ویروس ها ما را پیدا کنند، ما آنها را پیدا کنیم.