เมื่อเร็ว ๆ นี้มีรายงานว่า คณะกรรมการแม่น้ำโขงประกาศรายงานฉบับหนึ่งชี้ว่า เนื่องจากเขื่อนบนแม่น้ำล้านช้างของจีนมีการซ่อมบำรุงก่อนหน้านี้จึงทำให้แม่น้ำโขงตอนล่างมีปริมาณน้ำน้อยลง ส่วนจีนดำเนินการซ่อมบำรุงเครื่องกำเนิดไฟฟ้าหรือไม่ เรื่องนี้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการลดลงของปริมาณน้ำในแม่น้ำโขงหรือไม่
เรามาดูข้อมูลสองชิ้นที่เผยแพร่บนเว็บไซต์ทางการของบริษัท Huaneng Lancang River Hydropower Inc. ของจีน เมื่อวันที่ 27 ธันวาคม 2020 โรงไฟฟ้าพลังน้ำนั่วเจียตู้เสร็จสิ้นการซ่อมบำรุงชุดเครื่องกำเนิดไฟฟ้าที่ 2 อย่างสมบูรณ์ เว็บไซต์ทางการยังเผยแพร่บทความระบุว่า โรงไฟฟ้าพลังน้ำนั่วเจียตู้เปิดดำเนินการตลอดทั้งปี 2020 โดยไม่หยุดเดินเครื่องกำเนิดไฟฟ้านอกเหนือจากแผน ข้อมูลแสดงว่าโรงไฟฟ้าพลังน้ำนั่วเจียตู้ตั้งอยู่ตอนล่างของแม่น้ำล้านช้างบริเวณจุดเชื่อมต่อระหว่างเขตซือหมาวกับอำเภอหลานชาง เมืองผู่เอ่อร์ มณฑลยูนนาน กล่าวอีกนัยหนึ่ง คือ การซ่อมบำรุงเครื่องกำเนิดไฟฟ้าเป็นข้อเท็จจริง แต่สิ่งสำคัญ คือ การซ่อมบำรุงชุดเครื่องจักรโดยไม่หยุดเดินเครื่องนอกเหนือจากแผนที่ได้วางไว้ทำให้ระดับน้ำในแม่น้ำโขงลดลงหรือ จีนปิดกั้นน้ำไหลออกจากเขื่อนจริงหรือ คำตอบคือไม่ใช่
สถาบันวางแผนและออกแบบไฟฟ้าพลังน้ำและชลประทานจีนตีพิมพ์บทความโต้แย้งคำพูดเหลวไหลที่อ้างจีนครอบงำทรัพยากรน้ำในแม่น้ำโขงโดยระบุว่า การกำเนิดไฟฟ้าพลังน้ำเพียงแต่ใช้พลังงานศักย์ของน้ำโดยไม่ทำให้ปริมาณน้ำน้อยลงและก็ไม่ทำให้แม่น้ำตอนล่างแห้งลงด้วยซ้ำ สิ่งที่กลับกัน คือ ความสามารถของอ่างในแม่น้ำตอนต้นจะสามารถกักเก็บน้ำในฤดูน้ำหลาก แก้ปัญหาน้ำท่วมอย่างมีประสิทธิภาพ ขณะเดียวกันยังเพิ่มปริมาณการไหลออกในฤดูแล้ง ทำให้น้ำไหลลงสู่ตอนล่างมากกว่าน้ำจากธรรมชาติ แสดงบทบาทต่อการป้องกันอุทกภัยและต้านภัยแล้งในพื้นที่ตอนล่าง ซึ่งก็คือบทบาทที่เรามักกล่าวถึงว่า “ปรับน้ำในฤดูน้ำหลากและชดเชยในฤดูแล้ง”
บทความยกตัวอย่างปี 2019 ปีนั้นลุ่มแม่น้ำโขงประสบภัยแล้งอย่างหนัก ในสถานการณ์ภัยแล้งเช่นนั้นปริมาณน้ำฝนในแม่น้ำตอนต้นไม่เพียงพอย่างรุนแรง ปริมาณน้ำไหลเข้าอ่างเก็บน้ำกับปริมาณน้ำไหลออกสู่แม่น้ำล้านช้างในฤดูแล้งปีนั้นห่างกันถึง 17,200 ล้านลูกบาศก์เมตร กล่าวคือในฤดูแล้งอ่างเก็บน้ำไม่เพียงแต่ปล่อยน้ำให้หมด หากยังใช้น้ำที่เก็บไว้ชดเชยให้แม่น้ำตอนล่างถึง 17,200 ล้านลูกบาศก์ กล่าวอีกนัยหนึ่ง คือ จีนได้เสียสละด้วยตนเอง สร้างคุณูปการอย่างใหญ่หลวงต่อการผ่อนคลายสถานการณ์ภัยแห้งแล้งของแม่น้ำโขงที่อยู่ตอนล่าง
ไม่เพียงเท่านี้ จีนยังได้นำเสนอข้อมูลทางอุทกศาสตร์ของแม่น้ำล้านช้างช่วงฤดูน้ำหลากโดยไม่คิดค่าใช้จ่ายแก่คณะกรรมการแม่น้ำโขงและประเทศที่อยู่ตอนล่างมาต่อเนื่องกัน 18 ปีแล้ว เพื่อบรรลุความรับรู้ร่วมกันในการประชุมผู้นำกรอบความร่วมมือแม่โขง-ล้านช้าง ครั้งที่ 3 ตั้งแต่วันที่ 1 พฤศจิกายนปีที่แล้ว จีนยังนำเสนอข้อมูลอุทกศาสตร์ของสถานีอุทกศาสตร์สากลหยุ่นจิ่งหงและม่านอาน 2 แห่งบนแม่น้ำล้านช้างแก่ประเทศลุ่มน้ำโขง 5 ประเทศและคณะกรรมการแม่น้ำโขงอย่างเป็นทางการ วันที่ 30 พฤศจิกายนปีที่แล้ว จีนยังได้เปิดตัวเว็บไซต์แบ่งปันข้อมูลความร่วมมือด้านทรัพยากรน้ำล้านช้าง-แม่โขง เพื่อกระชับการแบ่งปันข้อมูลสารสนเทศ ความรู้ ประสบการณ์ และเทคนิคด้านทรัพยากรน้ำระหว่าง 6 ประเทศ เรื่องดังกล่าวล้วนสะท้อนให้เห็นถึงความโอบอ้อมอารีและความจริงใจของจีนในฐานะประเทศต้นน้ำ ซึ่งยกระดับการเปิดกว้างและความโปร่งใสของความร่วมมือด้านทรัพยากรน้ำระหว่างประเทศลุ่มน้ำ
กล่าวได้ว่าภายใต้กลไกกรอบความร่วมมือแม่น้ำล้านช้าง-แม่โขง ความร่วมมือด้านทรัพยากรน้ำระหว่างจีนกับประเทศลุ่มน้ำมีผลคืบหน้าอย่างแท้จริง ขณะที่วงการวิทยาศาสตร์นานาชาติมีความเห็นทั่วไปว่า โรงไฟฟ้าแบบขั้นบันไดบนแม่น้ำล้านช้างมีประโยชน์ต่อปริมาณน้ำในแม่น้ำโขงที่มีความมั่นคงและมีประโยชน์ต่อการป้องกันอุทกภัยและต้านภัยแล้งในประเทศลุ่มน้ำ อย่างไรก็ตามหลายปีมานี้ สหรัฐฯ ซึ่งอยู่ภายนอกกลับควบคุมระยะไกลและใส่ร้ายป้ายสีจีน
ปี 2018 เจ้าหน้าที่กระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ กล่าวว่า การที่จีนสร้างเขื่อนบนแม่น้ำล้านช้างตอนต้นส่งผลกระทบต่อประเทศตอนล่าง คำพูดนี้ไม่มีข้อมูลสนับสนุนทางทฤษฎีใด ๆ ปี 2020 Eyes on Earth องค์กรสำรวจปริมาณทรัพยากรน้ำของสหรัฐฯ ประกาศรายงานกล่าวหาจีนว่ากักน้ำปริมาณ 280,000 ล้านลูกบาศก์เมตรบนแม่น้ำล้านช้างตอนต้น แต่ความเป็นจริงปริมาณกักเก็บน้ำสูงสุดในอ่างเก็บน้ำบนแม่น้ำล้านช้างตอนต้นของจีนมีเพียง 42,000 ล้านลูกบาศก์เมตร รายงานที่ขัดต่อข้อเท็จจริงอย่างเห็นได้ชัดเช่นนี้ไม่มีคุณค่าทางวิทยาศาสตร์ใด ๆ ถูกผู้เชี่ยวชาญด้านอุทกศาสตร์นานาชาติหลายคนวิจารณ์ว่ามีข้อบกพร่องอย่างร้ายแรง
คำพูดเก่าที่ไม่มีหลักฐานและเหตุผลทางวิทยาศาสตร์ถูกสหรัฐฯ กล่าวซ้ำแล้วซ้ำเล่า ความจริงจีนยินดีให้ประเทศภายนอกเสนอข้อคิดเห็นที่สร้างสรรค์ด้านการบุกเบิกและประยุกต์ใช้ทรัพยากรน้ำของประเทศลุ่มน้ำล้านช้าง-แม่โขง ขณะเดียวกันก็คัดค้านการยั่วยุด้วยเจตนาร้าย ความร่วมมือแม่น้ำล้านช้าง-แม่โขงผูกพันจากน้ำ โดยความร่วมมือด้านทรัพยากรน้ำในที่สุดก็ต้องอาศัย 6 ประเทศลุ่มน้ำเชื่อมั่น เข้าใจ และสนับสนุนซึ่งกันและกัน ขอเพียงทุกประเทศเคารพด้วยใจจริง เอาใจเขาใส่ใจเรา และเอื้อเฟื้อกัน มีเรื่องก็ปรึกษาหารือกัน ก็จะไม่มีร่องน้ำหรือสันดอนอันตรายใดที่ผ่านพ้นไปไม่ได้
(Tim/Cui)
