'Duman Kulesi' Yantai ve Çin'in ilk şarap üreticisi Changyu

  2018-08-29 16:23:09  cri

Yantai Uluslararası Sahil Şehirleri Festivali'nde bu yıl 3 misafir ülke vardı: Meksika, Almanya ve Türkiye.

Festivale katılıp, üç tarafı denizlerle çevrili, 8 bin 333 km sahil şeridi olan Türkiye'yi anlatma fırsatı bulduk.

Shandong yarımadasının kuzey kıyısında bulunan Yantai, 'duman kulesi' anlamına geliyor; şehrin bu ilginç ismi, 1398 yılında Ming Hanedanı imparatoru Hongwu döneminde, Qi dağına inşa edilen gözetleme kulelerinden geliyor. Bu kuleler gemilere sinyal göndermek için kullanılıyormuş.

Yantai ilginç bir şehir, bütün Çin'de, denizin şehre göre kuzeyde kaldığı üç şehirden biri. (Diğerleri Haikou ve Taiwan adasında) Şehir son yıllarda 'deniz-güneş-kum' turizmini geliştirmeye çalışıyor.

Yantai yetkilileri, şehrin girişimcilik ruhuyla gurur duyuyor. Bütün Çin'de tanınan bazı soya sosu ve şarap markalarının doğum yerinin Yantai olduğundan övgüyle söz ediyorlar. Bu markalardan biri olan Changyu şarap şirketi, sadece bir ticari girişim başarısı değil; şirketin tarihi, Çin'in modernleşme serüvenine güçlü bir ışık tutmaya olanak sağlıyor.

Çin'in ilk endüstriyel şarap üreticisi

Çin'de artan şarap tüketimiyle ilgili son yıllarda epey haber çıkıyor. Doğrudur, şarap tüketiminin artması, hızla değişen bir toplumda dönüşen yaşam alışkanlıklarına dair güçlü bir işaret olabilir. Bu haberlerin ortak kabulü, şarabın Çinliler için 'yeni' bir şey olduğu. Ancak Changyu'nun, 19. yüzyılın sonlarına uzanan öyküsü hiç de öyle söylemiyor.

Changyu'nun Yantai şehrinde bulunan chateau'sunu ve teknoloji geliştirme ve üretim merkezi Changyu Uluslararası Şarap Şehri'ni gezdik. Burada şirketin tarihini anlatan güzel bir müze kurmuşlar. Şirketin kuruluşu sırasında emeği geçen figürler, uluslararası yarışmalarda kazanılan ilk madalyalar, ilk reklam afişleri, devlet liderlerinin şirkete gönderdiği tebrik mesajları, eski gazeteler, fotoğraflar, şarap şişeleri.. Bütün bu detayların ardında büyük bir hikaye de göze çarpıyor: Çin'in 100 yılı aşkın modernleşme tecrübesinin hikayesi.

Changyu, dönemin zengin işadamlarından Zhang Bishi tarafından 1892 yılında Yantai'da kuruldu. Başlangıç yıllarında yabancı şarap üreticilerinden destek alındı, Avusturya-Macaristan'dan Baron Balboa bu dönemde çalışan yabancı isimlerden biriydi. (İlginç, Kavaklıdere'nin kuruluşunda da bir Macar'ın, Balaj Usta'nın parmağı var.) Zhang Bishi, ilk etapta ABD'den 2 bin bitki getirmişti, ancak bunların çok azı meyve verdi ve yeterince şekerli değildi. Bunun üzerinde bu kez Avrupa'da 640 bin asma getirildi. Ancak bu yabancı bitkilerin, tamamen farklı özellikler taşıyan Çin topraklarında tutması zordu, sadece %30'u sonuç verdi.

Çin'in kendi yetiştirdiği tek üzüm: Cabernet Gernischet

Çin topraklarında pek çok uluslararası üzüm türü ekilmiş, peki tamamen bu topraklara özgü bir üzüm var mı? Evet, Cabernet Gernischet.

Changyu'nun Noble Dragon şaraplarında bu üzüm olarak kullanılıyor. Avrupa kökenli olduğu, Medoc bölgesindeki Carmenere ve Cabernet Franc ile genetik olarak özdeş olduğu söyleniyor. (1850'lerde Kuzey Amerika'dan Atlantik aracılığıyla gelen bir asma bitinin Fransa'da bağlarda büyük bir felakete yol açması nedeniyle bazı üzüm türlerinin yok olurken, bunlardan birinin Cabernet Gernischet olduğu sanılıyor.)

21 Ağustos 1912'de Çin'de milli demokratik devrimin babası Sun Yat-sen Changyu şirketini ziyaret etti ve şirketin girişimini övgüyle değerlendirdi: "Eğer bir şirket başarılı olmak istiyorsa, işe üretimden başlamalı. İşte Changyu örneği ortada, endüstriyel kapasiteleri Fransızların fabrikalarından hiç de aşağı değil. İleride kesinlikle faydasını görecekler."

Şirket uluslararası alanda ilk ödüllerine 1915 yılında sahip oldu, San Francisco'da düzenlenen Panama Pasifik Uluslararası Fuarı'nda Changyu 4 altın madalya kazandı.

Mart 1956'da şirketin çalışmalarıyla ilgili olarak Başkan Mao Zedong'a bir rapor sunulur. Raporu dinleyen Mao, "Üzüm ve şarap üretiminde çalışmaları yoğunlaştırın, halkımız daha çok şarap içsin!" diyecektir.

Çinliler Çin şarabı içiyor mu?

Changyu ve Great Wall gibi büyük ve eski yerli şirketler son yıllarda piyasaya iyi ürünler sunmaya başlasalar da, uzun yıllar gerçekten 'içilebilir' şaraplar üretmedikleri için, pek de iyi şöhretleri oldukları söylenemez. Zaten eskiden fazla ithal şarap da yoktu, bu şirketlerin ürünleri biraz da mecburiyetten içiliyordu. Çinliler için yemek içkisi baijiu ve biraydı.

Ancak son yıllarda alışkanlıklar değişiyor. Sadece lüks hotel restoranları veya yabancı restoranlar değil, kalabalık bir grupla oturulan yuvarlak masalı geleneksel Çin restoranlarında dahi, insanların masaya şarap şişeleri koydukları görülüyor. Hediye olarak şarap vermek yaygınlaşıyor. Yapılan araştırmalara göre geleneksel pirinç bazlı içkileri genellikle 45 yaş üzeri kesim tüketiyor. Gençler daha çok bira ve şaraba yöneliyor. 2021'de şarapta piyasa hacminin 23 milyar dolara ulaşması bekleniyor.

Çin şarap piyasasında asıl atılımı bu geleneksel şirketler değil, yeni butik girişimler yapıyor. Shanxi merkezli Grace Vineyard, Ningxia merkezli Kanaan Winery, Xinjiang merkezli Skyline, Legacy Peak, Jiabeilan gibi üreticiler dünya standardında ürünler ortaya koyuyor, uluslararası yarışmalarda dikkat çeken başarılara imza atıyorlar. (Özellikle Kanaan'ın sahibi 'Çılgın Wang' lakaplı Wang Fang tam bir karakter! Uzun yıllar Almanya'da yaşıyor, burada Riesling'e aşık oluyor, sonra gelip bu üzümü Ningxia'da yetiştiriyor. Çin'de butik şarap girişimleri kadınların egemenliğinde! Wang Fang'ın da aralarında bulunduğu dört kadın şarap üreticisi Çin'de 'fantastik dörtlü' olarak anılıyor.)

Çin'de hızla zenginleşen orta sınıf, bir dönem sırf gösteriş olsun diye bilmedikleri şaraplara dünyanın parasını ödüyordu. Ancak şimdi yediğinden içtiğinden tat almak isteyen, neyi nasıl tadacağına dair fikri olan, damak tadı çok daha gelişmiş bir kitle var. Tabiri caizse insanlar artık neyi versen yemiyor! Bu yeni butik girişimler tam da bu talebin doğduğu bir dönemde gelişiyor. Grace ve Kanaan'ın pek çok şarabı lüks hotellerde pahalı markalarla yarışıyor. Beijing, Shanghai, Guangzhou gibi büyük şehirlerdeki Çinli somelye ve hotel yöneticileri, bu yerli girişimleri desteklemek için menülerinde onlara yer veriyor, elbette kaliteyi gördükleri ölçüde. Çin yemekleriyle şarapları eşleştirmek için özel etkinlikler düzenleniyor.

İngiliz danışmanlık şirketi Mintel'in araştırmasına göre, Çinliler için şarap alırken en belirleyici faktör şarabın geldiği ülke; bu konuda Fransa en popüler ülke olmayı sürdürüyor.

Çin pazarında şaraplarına en çok rastlanan 3 ithalatçı ülke Fransa, Avustralya ve Şili. Dünyanın en büyük üreticisi ve ihracatçısı olan İtalyanlar, Çin pazarında Fransa'yı aşmak istiyor. Şarap pazarındaki rekabet, sadece ticari bir konu değil, ülkelerin kültürlerini aktardıkları bir yumuşak güç unsuru olarak da görülüyor.

(Emre Demir)