(Çin Mahallesi) Çin, yurt dışındaki tarihî eserlerini geri istiyor

  2019-11-27 14:41:44  cri

Çin'den yurt dışına farklı yollarla kaçırılmış binlerce tarihî eser bulunuyor. Çin hükümeti, son yıllarda bu eserlerin iadesi için çabalarını yoğunlaştırdı.

Çin Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Ulusal Kültürel Miras İdaresi, 13 Kasım günü, yıllar evvel yurt dışına kaçırılan bronz at başı heykelinin yeniden yurda dönüşü nedeniyle bir tören düzenledi.

Bronzdan yapılmış at başı heykeli, Yuanmingyuan'daki (Eski Yazlık Saray) Changchun adlı bahçede Batı mimarisinin özelliklerini taşıyan Xiyang Lou, yani Batı tarzı konaklar bölgesinde yer alıyordu. Heykel, buradaki Haiyantang binasının önünde bulunan meşhur su saatinin çeşmelerinin başındaki Çin burçlarını simgeleyen 12 heykelden biriydi.

1860 yılında Beijing'i işgal eden İngiliz ve Fransız orduları, Yuanmingyuan'ı kundakladı ve yağmaladı. Bronz hayvan başı heykeller çalınarak yurt dışına götürüldü.

Çin, kaçırılan bu eserleri ülkeye döndürmek için uzun yıllardır yoğun çaba harcıyor. At başı heykeli ise bu çalışmalar neticesinde Çin'e dönen yedinci hayvan başı heykeli durumunda.

Çin Ulusal Müzesi'nde evine dönen yedi hayvan başı heykelinin de yer aldığı "Dönüş Yolu" başlıklı bir sergi düzenlendi. Yedi heykel, sergi vesilesiyle ilk kez bir araya geldi.

Aralarında yurda en son dönen eser olan at başı heykeli, Yuanming Yönetim Ofisi'ne nakledilecek ve böylece Yuanmingyuan'a dönen ilk hayvan başı heykeli olacak.

Heykelin dönüşü, bazı yorum ve tartışmaları da beraberinde getirdi. Birçok kişinin merak ettiği ise 12 heykelin ne zaman bir araya geleceği ve yurt dışında bulunan diğer tarihî eserlerin ne zaman eve döneceği...

Heykeller nerede?

Çin'e dönen bronz heykeller arasında at başı heykelinin yanı sıra, boğa, maymun, kaplan, domuz, fare ve tavşan başı heykelleri yer alıyor. İki heykel Çin Ulusal Müzesi'nde, dört heykel ise Poly Sanat Müzesi'nde korunuyor.

Ejderha başı heykelinin Çin'in Taiwan adasında bir koleksiyonerin elinde bulunduğu iddia ediliyor. Diğer dört hayvan başı heykeli ise kayıp durumda.

Alınan bilgiye göre, fare ve tavşan başı heykelleri 2009 yılında Fransa'daki Christie's Müzayede Evi tarafından düzenlenen bir açık artırmada görüldü ve Fransa'nın milyarder Pinault ailesi tarafından satın alındı. Aile, 2013 yılında bu iki heykeli Çin'e iade etti. Fare ve tavşan başı heykelleri şu an Çin Ulusal Müzesi'nde korunuyor.

Bir dönem kayıp olan boğa ve kaplan başı heykellerinin ise ABD'deki özel bir konutun bahçesinde süs olarak kullanıldığı ortaya çıkmıştı. 1980'li yıllarda Taiwanlı iş adamı Cai Chenyang, Sotheby's'in açık artırmasında bu iki heykeli satın aldı.

2000 yılında da Çinli Poly Grubu Hong Kong Christie's müzayedesinde 991 bin ABD Doları karşılığında boğa başı heykelini ve Sotheby's müzayedesinde 1 milyon 974 bin ABD Doları karşılığında kaplan başı heykelini satın aldı. İki heykel de şu an başkent Beijing'deki Poly Sanat Müzesi'nde korunuyor.

Christie's müzayedesinde Poly Grubu tarafından 1 milyon 47 bin ABD Dolar ödenerek satın alınan maymun başı heykeli de Poly Sanat Müzesi'ndeki yerini almış bulunuyor.

1987 yılında ABD'deki bir müzeden satın alınan domuz başı heykelini ise 2003 yılında Makaolu iş adamı He Hongshen (Stanley Ho) satın aldı ve daha sonra Poly Sanat Müzesi'ne bağışladı.

Ejderha başı heykeliyle ilgili ise birçok tartışma bulunuyor. Yuanmingyuan'daki ejderha başı heykeli olduğu iddia edilen bronz bir eser 2018 yılında Paris'teki bir müzayedede görülmüş, bir Çinli tarafından 341 bin ABD Doları karşılığında satın alınmıştı.

Ancak bazı uzmanlar, bu heykelin gerçekten Yuanmingyuan'daki heykel olduğunu doğrulamak için yeterli bilgi ve kayıt bulunmadığı kanısında.

Diğer yandan yılan, koyun, horoz ve köpek başı heykeller ise hâlâ kayıp durumda.

Çin'in ne kadar tarihi eserleri yurt dışında?

Resim: Eğitmenlerin Saraydaki Kadınlara Uyarıları, Gu Kaizhi (348-408) British Museum'da saklanıyor

Resim: Saraydaki Kadınlar Dokunan İpeği Hazırlıyor, İmparator Zhao Ji (1082-1135), ABD'deki Boston Güzel Sanatlar Müzesi'nde saklanıyor

Çin Tarihî Eserler Akademisi'nin istatistiklerine göre, 1839'da başlayan 1. Afyon Savaşı'ndan bu yana Çin'den 10 milyondan fazla tarihî eser korsanlık, yağmacılık veya kaçakçılık gibi yasa dışı yollarla başta ABD ve Avrupa olmak üzere farklı bölgelere götürüldü.

UNESCO verileri, 47 ülkedeki 200'den fazla müzede Çin'e ait 1 milyon 640 bin parça tarihî eser bulunduğunu gösteriyor; ancak, yurt dışındaki özel koleksiyonlarda yer alan Çin'e ait eserlerin sayısının bunun on katı kadar olduğu tahmin ediliyor.

Yurt dışındaki Çin'e ait eserler arasında, porselen, bronz ve yeşimden eserler; hat sanatı, resim ve ahşap oymacılık eserleri; kehanet kemikleri, mobilyalar, hatta bütün bir çalışma odası ile bütün bir mezar dahi yer alıyor. Bu eserler, Paleolitik Çağ'dan 20. yüzyıla kadar uzanan çok geniş bir dönemi kapsıyor.

Tarihi eserlerin dönüşü hikayeleri

Yuanmingyuan ile benzer bir kadere sahip olan Yazlık Saray da 20. yüzyılın başında sekiz ülkeden oluşan müttefik güçler tarafından yağmalandı. Bu dönemde, saraydaki Foxiang Köşkü'nde yer alan bakır pencere yurt dışına götürüldü.

ABD'li iş adamı Maurice R. Greenberg, 1993 yılında büyük bir meblağ karşılığında bu pencereyi satın aldı ve Çin'e bağışladı.

Daha evvel İngiliz Profesör Ambrose Harding 1860 yılında İngiliz ve Fransız müttefik ordusu tarafından çalınan Yazlık Saray'a ait bir bronz turna heykelini Çin'e bağışlamıştı.

Çin'in Henan eyaletinde yer alan ve on binlerce Buda heykeli bulunan Longmen Mağaraları'ndan 20'nci yüzyılın başında çok sayıda heykel çalınarak yurt dışına götürüldü.

Nisan 2001'de Kanada Ulusal Güzel Sanatlar Müzesi, Longmen Mağaraları'na ait yaklaşık iki bin Arhat heykelini Çin Ulusal Kültürel Miraslar İdaresi'ne iade etti. Böylelikle Longmen heykelleri ilk kez yurda dönmüş oldu.

Öte yandan, Çinli ve İtalyan temsilciler arasında imzalanan anlaşma kapsamında, Nisan 2019'da Çin'e ait 796 parça tarihî eser İtalya tarafından iade edildi.

Son 20 yılda Çin'e yapılan en büyük iade niteliğindeki bu adım, kayıp kültürel mirasların kurtarılması konusundaki uluslararası işbirliği için de önemli bir örnek teşkil ediyor.

Eserlerin yurda dönmesi niye bu kadar zor?

Çin'e ait tarihî eserlerin ülkeye geri dönmesi konusunda genel olarak iki zorluk yaşanıyor. İlk olarak, eserlerin miktarı çok fazla, ikinci neden ise eserlerin çok uzun zaman önce ülkeden çıkarılmış olmaları.

Tarihsel nedenlerden ötürü Çin, çok sayıda eserini yitirmiş bir ülke konumunda.

UNESCO'nun Genel Konferansı'nda benimsenen 1970 tarihli Kültür Varlıklarının Yasadışı İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması İçin Alınacak Tedbirlerle İlgili Sözleşme'ye göre, özel şahıs ve kurumlarca yasa dışı şekilde mülk edinilen kültürel eserler sahiplerine iade edilmelidir. Ancak, buna rağmen uzun süredir kayıp durumdaki eserlerin geri alınmasının önünde birçok zorluk bulunuyor.

Uluslararası müzayede piyasasında Çinlilerin kendi tarihî eserlerine yönelik duygularının istismarı da fiyatların artmasına yol açıyor. Bu da tarihî eserlerin eve dönüşünü zorlaştırıyor.

Yuanmingyuan'ın hayvan başı heykelleri, bu eserler için ödenen meblağların büyüklüğü bu yönde önemli bir örnek oluşturuyor.

Tarihî eserleri geri alma yolları

Ulusal Kültürel Miraslar İdaresi'nin verdiği bilgiye göre, 1949 yılından bu yana 300'den fazla iade işlemi kapsamında yurt dışındaki toplam 150 binden fazla eser Çin'e döndü.

Eserlerin dönüşü ise genel olarak ticari alım, yasal başvuru, hükümetler arası müzakereler ve bağış olmak üzere dört yolla gerçekleşiyor.

Yuanmingyuan'daki heykelleri misal olarak düşünürsek, Çin'e dönen yedi heykelin satın alma ya da bağış yoluyla geldiğini görüyoruz.

Çoğu koleksiyoner, tarihî eserlerin ülkesine dönmesi konusunda çok hevesli ve bunun için de büyük meblağlar harcamaya hazır.

Kaynak: Beijing Business Today, The Paper, Qianjiang Evening News