Yorumunuzu G鰊derin
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||
|
H鈒a devam ediyor mu bilmiyorum, ama biz ilkokuldayken "m黱azara" ad齳la tartmalar yap齦齬d Bazen ayn s齨齠 i鏸nde, bazen s齨齠lar aras齨da, dinleyiciler ve j黵i huzurunda yap齦an bir etkinlikti bu. Konular da genellikle basit olurdu. 謗ne餴n, bir taraf kisel sorumlulu饀n 鰊emine vurgu yapmak i鏸n "Her koyun kendi baca瘕ndan as齦齬" atas鰖黱黱 do餽ulu饀nu kan齮lamaya 鏰l齬, kar taraf da toplumsal sorumlulu饀n 鰊emini belirtmek i鏸n "躾黰 鼁黰e baka baka karar齬" atas鰖黱黱 ge鏴rli oldu饀nu kabul ettirmeye u餽ard
荗K GEZEN M 荗K OKUYAN MI?
G鰖de tartma konular齨dan biri de "莖k gezen mi bilir, 鏾k okuyan m sorusuydu. Ben 鏾k okuyanlar齨 daha 鏾k bilece餴ni benimsetmeye 鏰lan tarafta yer almaya dikkat ederdim. 屈nk daha o yaarda okuman齨 b鼀黮 d黱yas齨 keetmiim. 輑kokul ikinci s齨齠ta, 鏾cuk hastal齥lar齨dan biri nedeniyle yata餫 d黳 okula gidemeyince, babam bir鏾k hikaye kitab齳la eve gelmii. Onlar okumaya baay齨ca bambaa bir d黱yaya girdi餴mi sand齧. B鰕lece tutkuyla ba餷and齧 okumaya.
O yaarda, kendi kendime 鏾cuksu ak齦 y黵黷melerim de olurdu. "藺te odamda oturuyorum, ama baa bir k齮a hakk齨da neler neler 鯧reniyorum" derdim. Hi鏱ir y bilmeden etraf齨a bakarak gezen birinden daha fazla 鯧rendi餴mi d黱黵d黰. Benim bu d黱cemin 鰖el bir ad oldu饀nu ileriki y齦larda 鯧renecektim.
KOLTUK SEYYAHI
Okumayla edinilecek bilgi ile gezip g鰎me sayesinde 鯧renilecekleri birleirmeyi neden d黱mezdim acaba? Oysa, yam齧齨 daha ileriki yaar齨da, okuyarak 鯧rendi餴m yerleri sonradan gidip g鰎黱ce, ne kadar de餴k olduklar齨 fark edip rd齧 鏾k olmuur. Herhalde 鏾cuklu饀muzun s齨齬l olanaklar i鏸nde, g黱黱 birinde oralar gezip g鰎ebilece餴me hi ihtimal vermemim. Ama okumak 鰕le mi? 輓san齨 olanaklar 鏾k s齨齬l da olsa okumak her zaman m黰k黱d O y鼁den eldeki imkan elde olmayana kar abart齳la savunmaya baamt齧. 輐isinin birleirilebilece餴ni 鏾k sonralar 鯧rendim.
Ne var ki, sonralar 鯧rendiklerim aras齨da, bu birleirme olana瘕n bilin鏻i olarak tepenlerin bulundu饀 da vard Bunlara "koltuk seyyah deniyordu. Yani, kendi evlerinin rahatl i鏸nde bir koltu餫 g鰉黮erek g鼁el ve zevkli yaz齦m seyahat kitaplar okuyorlar ve yerlerinden k齧齦damadan sanki oralar gezmi gibi oluyorlarm. 藺te benim k黭ken 鏾cuksu ak齦 y黵黷melerimle savundu饀m d黱cenin ad buymu Me餰r, Moliere'in Kibarl齥 Budalas M鰏y Jourdain'inin bilmeden "nesir konuas gibi, ben de bilmeden koltuk seyyahl齨 savunuyormum. Sonralar internetin yayg齨laas齳la, sanal seyahat olanaklar da 琮kt Ama, yam齧齨 ileriki y齦lar齨da edindi餴m kendi deneyimlerim bana en ideal olan齨, g鰎me ile okuman齨 birleirilmesi oldu饀nu s鰕l鼀or.
MEK翹INDA EDEB軾AT
Okuma evrenim geniedik鏴, baalar齨齨 okuma alkanl齥lar齨齨, huylar齨齨, zevklerinin nas齦 oldu饀nu da merak etmeye baad齧. Bana en ilgin gelen 鏴iler aras齨da, okuma ile gezmenin birleirilmesinin 鰖el bir t黵 de bulunuyor. Bu, seyahat rehberi okuyarak bir yeri gezmekten farkl bir y. Zevk sahibi okur, diyelim ki klasik Frans齴 romanlar齨dan birini okuyacak olsun. Roman齨 ge鐃i餴 mek鈔齨 da Paris oldu饀nu farz edelim. 輒kan sahibi zevk erbab kalk齪 Paris'e gidiyor ve kitab olaylar齨 ge鐃i餴 mekanda okuyor. Arkeolojiden 鰀黱 terim alarak yeni bir terim uydurmak gerekirse buna "Litterae in situ" diyebiliriz. Yani mek鈔齨da edebiyat. Tabii, insan齨 akl齨a yle bir soru gelmiyor de餴l: Tolstoy'un "Sava ve Bar" adl roman齨齨 en 鰊emli sahneleri olan Borodino Savaar ile ilgili b鰈黰ler okunurken oralar gezmek gibi bir gl黱 黶tesinden nas齦 gelinir? Ya da Herman Melville'in "Beyaz Balina" adl roman齨 mek鈔齨da okumak nas齦 m黰k黱 olur? B鰕le uzun kitaplar ve zor mek鈔lar s鰖 konusu olunca, en az齨dan kitaba ilk b鰈黰lerinin ge鐃i餴 yerde baamak da olurmu B鰕le yap齨ca, farz- kif鈟e yerine getirilmi oluyor galiba.
B軧L軾OMAN AY軳LER M
Bu ilgin zevk, Mozart'齨 "Saraydan K齴 Ka琮rma" operas齨 Selim Pa'n齨 Akdeniz k齳齦ar齨daki hayali saray齨da, bu m黰k黱 olmayaca瘕 i鏸n Topkap Saray nda seyretmek, ya da Verdi'nin Aida operas齨 M齭齬'daki Gize vadisinde, Piramitlerin g鰈gesinde izlemek gibi bir duyguyla k齳aslanabilir ancak.
Kimileri ukalaca bulabilirler ama, ben de imk鈔齧 olduk鏰 belli kitaplar ge鐃ikleri mek鈔larda okumaya, ya da daha 鰊ce okudu饀m kitaplardan konusu yeni gidece餴m bir yerde ge鏴n varsa, onu bir kez de orada okumaya 鏰lt齧. Hay齬, 鰖el olarak okumak 鼁ere oralara gitmedim; bir yere baa bir nedenle zaten gidiyorsam ve mek鈔 oras olan bir kitap biliyorsam yan齧a almaya gayret ettim.
"Entelekt黣l z黳pelik"le veya "bibliyomani ayinleri" yapmakla su鏻ayanlar olabilir. Bunun belli bir hazz oldu饀nu saklayacak de餴lim. Beijing'deki Yasak 辝hri, Bertolucci'nin "Son 輒parator" filmini g鰎d黭ten sonra gezenler, ziyaretlerinden ayr bir tad ald齥lar齨 en az齨dan kendilerine itiraf etmekten ka琮nmayacakt齬. Bu da bunun gibi bir y.
BE軯軳G'DE NE OKUMALI?
Beijing'e geldi餴mden beri, zaman zaman "Madem burada bulunuyorum, o halde hangi kitaplar okumam gerekir" sorusunu soruyorum. Tabii okuyacaklar齧, konusu burada ge鏴n kitaplar olmal Ama, sadece konusunun 莍n'i ilgilendirmesi yeterli mi? Diyelim ki, Kafka'n齨 "莍n Seddi" hik鈟esini, Seddi'n Beijing yak齨lar齨daki Badaling b鰈黰黱de okursam, belki bir ayini bi鏸msel olarak eda etmi olurdum, ama bunun 莍n edebiyat齳la ilgili bir y鰊 olmaz. O nedenle, okuyaca瘕m kitaplar 莍n edebiyat齨齨 黵黱leri, tercihan se鏺in 鰎nekleri olmal Ama "se鏺ini se鏴bilmek", 莍n edebiyat bilgisi gerektiriyor. Oysa benim 莍n edebiyat齳la ilgili bilgim 鏾k s齨齬l Bu durumda yapmam gereken, 莍n edebiyat齨a iliin bilgimi biraz olsun genietmek. Ancak b鰕lelikle neleri burada okuyup o 鰖el zevkimi yayabilece餴mi bilebilirim.
UMMANDA PUSULA GEREK
Ama bu da ha deyince olacak y de餴l. 莍n edebiyat hakk齨da kabaca bir bilgi sahibi olmak i鏸n, onun i鏸nde yer ald 莍n k黮t黵 tarihini bilmek; onun i鏸n de, genel 莍n tarihi hakk齨da en az齨dan ku bak bilgi sahibi olmak gerek. Gelgelelim, 莍n tarihi deyince 5 bin y齦l齥 bir zamandan s鰖 ediyoruz. Onca hanedan gelmi ge鏼i S齬alar齨 bilmek yle dursun, isimlerini ak齦da tutmak bile kolay de餴l. 葭inde yarat齦d toplumun tarihini en az齨dan belli ba d鰊eme鏻eri itibar齳la bilmeden bir edebiyat齨 tan齨mas m黰k黱 olmad齨a g鰎e, tek 鏰re insan齨 zihnine matik bile olsa bir "tarihsel olaylar齨 ak g鼁erg鉤 yerleirmesi.
Tabii, burada g黱deme bir tasnif sorunu geliyor. Kuak g鰎 elde etmek i鏸n, konuyu iyi tasnif etmek gerek. Ama tasnif neye g鰎e yap齦acak? 輞i tasnif, iyi 鰈琰t gerektirir; iyi 鰈琰t de sorulacak can al齝 soruyu bilmeyi... Yoksa sadece keyfi bir tasnif yap齦m olur. Ama can al齝 soruyu bulmak i鏸n de o konuyu 鏾k iyi bilmek gerek. K齭acas gene ba d鰊d黭.
MARCO POLO'DAN BER
Ben de zaten tam o noktaday齧. Yani b齬ak齨 鏾k iyi bilmeyi, yolumu el yordam齳la bulma amas齨a gelmeye 鏰lan merakl birinden baa bir y de餴lim. Burada yapmaya 鏰laca瘕m y, 鯧renmek ve 鯧rendiklerimi g黱l黰e yazarak paylaak.
Peki, "Kitap okuyup bize anlataca瘕na, ban pencereden 琮kar da g鰎d黭lerini anlat" demezler mi insana?
Derler.
Ama t Marco Polo'dan beri 莍n'i g鰎黳 anlatan 鏾k ki olmu O zamandan bu yana bir鏾k seyahat kitab yaz齦m. Hele son y齦larda 莍n ile ilgili olarak yaz齦an seyahat kitaplar b鼀黭 kitap琮larda raflar dolduruyor.
Bunlar gezip g鰎d黭lerini anlatman齨 gereksiz oldu饀nu iddia etmek i鏸n s鰕lemiyorum. Ne de olsa, her insan ayr bir d黱yad齬, herkesin 鰖nel yant齦ar farkl齞齬; onun i鏸n herkesin anlatacaklar de餴k olur. Ayr齝a, yeni bir yere gelen insan, g鰎d黭lerini anlatma ihtiyac duyar. Ben de bir y齦a yak齨 bir zamand齬 g鰎d黭lerimden yola 琮karak g黱l黭 yaz齳orum.
HERKES ME轗EB軳CE G諶躌
Ama bir s黵e sonra, sadece kendi g鰖lerinizle g鰎d黭lerinizin yeterli gelmedi餴ni hissetmeye ba齳orsunuz. Her y g鰎黱enden ibaret olsayd b鰕le bir y hissedilmezdi. Ama 鰕le olmuyor. Bir noktadan sonra, g鰎d黭lerimizi tam anlayamad齧齴 anlamak i鏸n baa bilgilere ihtiyac齧齴 oldu饀nu hissediyoruz.
Zaten 鏾饀 yler 鰕le kolayca anlalmaz. Bazen arka plan齨a, sa瘕na soluna, i鏸ne d齨a bakmak gerekir. Sonra g鰎mekten g鰎meye fark var. Herkes arad齨 g鰎mek istedi餴ni g鰎鼀or. Kimisi m鼁eleri, k黮t黵el mekanlar g鰎mek ister, kimisi elektronik ealar satan ma餫zalar .. Kimisi d鰊te beraberinde son model cep telefonu getirir, kimisi kitap...
Ben de en 鏾k m鼁e ve kitap琮 gezdim burada. Tabii sokaklar da gezdim, 鏰rlar ma餫zalar da... Bunlar anlatt齧 da.
ENG軳 BAH荅DE
Ama art齥 bu 黮kenin ve bu toplumun, sadece kendi g鰖leriyle bakarak anlalamayaca瘕n kavrad齧 bir yere geldim. Onun i鏸n, kitaplarda yer alan bilgilere ihtiyac齧 oldu饀nu daha fazla hissetmeye baad齧. Tarihi, k黮t黵 ve edebiyat齳la hakk齨da bilgi edinmedik鏴 bu 黮keyi ve toplumu daha fazla anlayamayaca瘕m hissediyorum. Zaten son bir iki g黱l黰de daha 鏾k kitab bilgilere yer verdi餴mi fark ettim. Demek ki, ihtiya h鈙齦 olmu
Ne var ki, 莍n'i kitaplardan 鯧renmek de 鰕le pek kolay i de餴l. Baa bir g黱l黭te de bir 輓giliz'in "莍n 鰉黵 boyu s黵ecek bir kariyerdir" dedi餴ni yazmt齧. Yani sadece g鰎erek 鯧renilemeyece餴 gibi, 鰕le be kitap okumakla da "Art齥 biliyorum" denecek gibi de餴l.
Ama yine de c黵et edip bir ucundan baamak gerek.
Ben de 鰕le yap齪 鰖ellikle k黮t黵 ve edebiyat齨a 鰊celik vererek 莍n hakk齨da kitaplardan 鯧renilecek bilgileri edinmeye 鏰laca瘕m.
Bunlar da becerebildi餴m kadar齳la, mdi ve 鰊ceden g鰖lerimle g鰎d黭lerimle birleirerek g黱l黰e aktaraca瘕m.
Buna "莍n k黮t黵 i鏸nde bir gezinti" demek istiyorum.
Bu engin bah鏴de her yeri gezip g鰎me imk鈔 tabii ki yok. Ama en az齨dan belli ba yerleri, gezilip g鰎黮mesi elzem olan noktalar tesbit edebilecek kadar bilgi sahibi olabilmeyi diliyorum.
Bu kendimle ilgili bir dilek.
Sizin de, benim geziyle ilgili olarak anlatacaklar齧dan hoanman齴 dilerim..
輑gili Haberler Yorumunuzu G鰊derinChina Radio International.CRI. All Rights Reserved. 16A Shijingshan Road, Beijing, China. 100040 |
