中國國際廣播電臺
Han Feizi, Çin’in Savaşan
Devletler döneminde (M.Ö 475
– M.Ö 221) tanınmış
felsefeci, Kanun Okulu’nun
kuramcısı ve düzyazı yazarıydı.
Han Feizi tarafından kurulmuş
Kanun Okulu teorisi, Çin’de
despotizme ve merkezden yönetime
dayalı birleşmiş ilk
devletin doğmasına kuramsal
temel hazırlamıştır.
Han Feizi, M.Ö 3. yüzyılda
Savaşan Devletler’in son yıllarında
yaşamış bir kraliyet
ailesinde dünyaya geldi. Konuşma
zorluğunu çeken Fan Feizi,
hayatta çok sayıda kitap
yazdı.
Han Feizi’nin yaşadığı
dönem, vatanı olan Han
hanedanlığının günden güne
zayıfladığı bir dönemdi.
Yurtsever Han Feizi, Han
hanedanlığı kralına reform
yapılmasını, hükümdarların
“ülkeyi kalkındırma ve
orduyu güçlendirme”yi önemli
vazife edinmesini önerdi.
Fakat kral bu faydalı önerilerine
kulak vermedi. Han Feizi,
tarihteki devlet yönetimine
ilişkin tecrübe, ibret
dersleri ve sosyal yaşam gerçeklerine
dayanarak “Wu Du” (Devletin
Beş Güvesi), “Gu Fen” (Kendi
Başına Öfke), “Nei Wai
Chu Shuo” (Eleştiriler),
“Shuo Lin” (Olaylar),
“Shuo Nan” (Zor Sözler)
gibi siyasi yazılar yazmıştır.
Yüz binlerce karakterli bu
yazılar “Han Feizi” adlı
kitapta derlenip toplanmıştır.
Bu siyasi yazılar zamanında
Han devletinde hiç önemsenmemesine
rağmen, güçlü Qin
devletine yayılarak İmparator
Qin Shihuang tarafından
olumlu karşılanmıştır.
Qin devleti Han devletine saldırırken,
Han devleti kralı, Qin
devletiyle barış görüşmesi
yapılması için Han
Feizi’yi göndermiş. Qin İmparatoru
Qin Shihuang, Han Feizi’ye
önemli bir görev vermek üzere
onun Qin devletinde kalmasını
istemiş. Zamanın Qin devleti
sadrazamı Li Si, Han
Feizi’nin sınıf arkadaşıydı.
Han Feizi’nin kendisinden çok
daha yetenekli olması ve onu
kıskanmasından dolayı Li Si,
İmparator Qin Shihuang’a
yalan söyleyerek Han
Feizi’ye kara çalmış.
Yalanına inanan imparator Qin
Shihuang, Han Feizi’yi
zindana atarak ve zehirleterek
öldürdü.
Ana eseri olan “Han
Feizi” kitabı, Ön-Qin
devletinin Kanun Okulu’nun
öğretisinin esas eseridir.
55 yazı ve yüz binlerce Çince
karakterden oluşan eserin çoğunluğu,
Han Feizi’nin yazılarından
oluşur. Çin’de eski
felsefe temsilcilerinden Konfüçyus
ve Mo-tse, zamanında
“faxianwang” (kanun
kraldan üstündür) ve
“eskiye dönüş” düşüncelerini
savundular. Kanun Okulu öğretisinden
yana olan Han Feizi ise
“eskiye dönüş” düşüncesine
kesinlikle karşı çıkarak,
zamana göre uygun tedbir alınması
fikrini önerdi. Han Feizi,
“hümanizm”i savunan Konfüçyusçuluğa
ateş püskürerek, devletin
hukukla yönetilmesini istedi.
O, ödüllendirmeye, cezalandırmaya,
tarıma ve savaşa daha çok
önem verme politikasını
teklif etti. Han Feizi’nin
“kralın hakkı ilâhîdir”
düşüncesi, Qin hanedanından
sonra Çin tarihinde kurulmuş
feodal mutlak yönetimlere
derin bir etki bırakmıştır.
Han Feizi’nin yazıları,
delillere dayalı ve öze ilişkin
doğru analiz, açık münakaşa
ve kılıç gibi keskinlik
tarzı özelliklerini taşıyor.
Örneğin, “Ölüm Hastalığı”
yazısında devletin ölümünün
analizi için 47 tez
getiriliyor. “Zor Sözler”,
“Söylemek Zor” yazılarında
söyleyenin uyuşma ve
psikolojisi bütün
incelikleriyle aktarılıyor.
Han Feizi’nin düzenli,
cesur betimli ve mizah dolu
yazıları, düşündürücü,
aydınlatıcı, kamçılayıcı
ve etkileyici sanat gücüne
sahiptir. Han Feizi, ayrıca
soyut görüş ve düşünceleri
ispat etmek ve açıklamak için
yazılarında çok sayıda
kolay anlaşılır masal ve
zengin tarihi bilgi kullanıyor
ve Kanun Okulu’nun düşüncesiyle
toplumdaki insan yaşamına
ilişkin derin kavramı canlı
bir şekilde göz önüne
getiriyordu. Han Feizi’in
yazılarında bol bol kullanılan
canlı, yol gösterici ve
parlak masal ve hikâyeler, günümüze
kadar hâlâ tazeliğini
koruyarak dünyada herkesçe
beğenilmekte, atasözü ve
edebi alıntılar olarak yaşatılmaktadır.
|