中國國際廣播電臺
Pi sayısının orantısının
çıkarılarak çözülmesi,
matematikte son derece güç
bir konuydu. Çin’de eski çağlarda
birçok matematikçi, Pi orantısını
çıkarmak için büyük çaba
harcamıştır. M.S 5. yüzyılda
Zu Chongzhi’nin Pi ölçüsünün
hesaplanmasında sağladığı
başarı, büyük bir hamle
sayılmıştır. Çin’in
eski büyük matematikçisi ve
gökbilimcisi Zu Chongzhi, M.S
429 yılında Jiangkang
kentinde (bugünkü Jiangsu
eyaletinin Nanjing şehri) dünyaya
gözlerini açmıştır. Birer
astronom olan dedesi ve babası
tarafından etkilenen Zu
Chongzhi, çocukluğunda
matematik ve astrolojik
bilgilerle büyümüştür.
M.S 465 yılında Zu Chongzhi,
Pi orantısını hesaplamaya
başlamıştır.
Eski çağlarda Çin’de
insanlar, pratikte bir
dairenin çevre uzunluğunun,
bu daire çapının üç
mislini aşkın olduğunu
kavramışlardır. Ancak kesin
sayı hakkında farklı görüşler
vardı. Zu Chongzhi’den önce
Liu Hui adlı bir Çinli
matematikçi, Pi ölçüsünün
hesaplanmasında bilimsel bir
“kesme yöntemi”ni, yani,
Pi’yi daire içerisinde çizilen
düzenli çokgenlerin çevre
uzunluğuyla dairenin çevre
uzunluğuna yakınlaşmaya çalışarak
elde etme yöntemini önermiştir.
Liu Hui, bu yöntem yoluyla
ancak Pi’nin ondalık
noktadan sonraki dördüncü
rakamına kadar hesaplayabilmiştir.
Zu Chongzhi, sonra bu temel üzerinde
devamlı araştırmalar ve
tekrarlı hesaplamalar yaparak,
Pi’yi ondalık noktadan
sonraki yedinci rakama kadar
çıkarmış, (3.1415926 ve
3.1415927 rakamları arasında)
ve üstelik, Pi’nin kesir şeklindeki
takribi sayısını da
hesaplamıştır. Zu
Chongzhi’nin söz konusu
neticeleri hangi yönteme
dayanarak çıkardığı
bilinmemektedir. Eğer Liu
Hui’nin “kesme yöntemi”yle
Pi elde edilmeye çalışılırsa,
daire içerisinde 16 bin düzenli
çokgen çizilerek hesaplanmalıdır.
Bunun ne kadar zaman
gerektireceği, ne kadar
yorucu bir iş olacağı
bellidir.
Daha
sonra yabancı matematikçilerin
vardıkları sonuç, yaklaşık
bin yıl önce yaşamış Zu
Chongzhi’nin hesaplayarak
elde ettiği Pi’ye denk
gelmiştir. Tarihte üstün
katkıda bulunmuş Zu
Chongzhi’yi anmak için bazı
yabancı matematikçiler, Pi
olan π’ya “Zu ölçüsü”
adının koyulmasını önerdiler.
Pi’nin hesaplanmasındaki başarıdan
başka Zu Chongzhi, oğluyla
birlikte ustalıkla küre
hacmini hesaplamayı başarmıştır.
Onların zamanında başvurdukları
ilkeye, daha sonra Batı’da
“Cavalleri” kuralı denmiştir.
Yani bu ilke, ancak bin yıl
geçtikten sonra İtalyan
matematikçi Cavalleri tarafından
doğrulanmıştır. Bu kuralı
ilk keşfetmiş ve önemli
hizmetler vermiş baba-oğul
Zu Chongzhi’leri anmak için
matematikte bu kurala “Zu
kuralı” adı verilmiştir.
Zu Chongzhi’nin
matematik alanında elde ettiği
başarı, Çin’in eski
matematik alanında kazanılan
başarılardan yalnızca
biridir. Aslında 14. yüzyıl
önce Çin, matematik alanında
her zaman dünyanın en gelişmiş
ülkeleri arasında yer almıştır.
Örneğin, geometredeki “Gou
Gu Ding Li” ilkesi (Pythagorism
teorisi), Çin tarihinin ilk döneminde
(takriben M.Ö 2. yüzyıl )
yazılmış olan “Zhou Bi
Suan Jing” matematik kitabında
ileri sürülmüştür. Daha
sonra, yani 1. yüzyılda yazılmış
“Jiu Zhang Suan Shu” adlı
eserde dünyanın matematik
tarihinde ilk kez olumsuz sayı
kavramı ve olumlu-olumsuz sayıların
toplama ve çıkarma ilkeleri
önerilmiştir. 13. yüzyılda
Çin’de 10 bilinmeyenli
denklem işlemi yapılırken,
Avrupa’da ise ancak 16. yüzyılda
3 bilinmeyenli denklem işlemi
yapılabilmiştir.
|