中國國際廣播電臺
Eğer Jiao Zi’nin Çin kültürünün
önemli bir parçası olduğunu
söylersek, bu hiç abartma
olmaz. Geleneksel bir Çin
yemeği olarak daha çok
ailece yenildiğinden aile
fertlerinin bir arada olmasını
simgeler; konuklara ikram
edidiğinde de saygı ve
misafirperverliği ifade eder.
Bir yabancı Çin’in Jiao Zi
yemeğini yemeden ülkesine dönerse,
başkaları tarafından “Çin’e
boşuna gitti!” diye alay
edilirdi. Genel hatlarıyla
söylersek Jiao Zi, değişik
malzemelerin yufkaya sarılmış
halde suda haşlanmasıyla hazırlanan
bir yemektir. Eskiden Jiao Zi
bayramda, özellikle de yılın
son gecesinde her Çinli
ailenin yemesi gereken bir
yemekti. Çin geleneğinde
Jiao Zi’nin içinin hazırlanışından,
yapılışı ve yenilişine
kadar bir çok kural vardır.
Önce Jiao Zi’nin içinin
hazırlanışından başlayalım.
Jiao Zi’nin içi etli ya da
sebzeli olmak üzere iki çeşit
olabilir. Ancak daha çok et
ve sebzenin karışımı
tercih edilir. Jiao Zi’nin içinin
hazırlanışındaki en önemli
nokta, et ve sebzenin kesme
tahtasında ince ince doğranmasıdır.
Doğrama sırasında bıçağın
tahtaya çarpmasından çıkan
bazen güçlü, bazen de zayıf
sesler bir müzik parçasını
andırır ve bu sesler komşulara
yayılır. Jiao Zi hazırlayanlar
çıkardıkları bu sesin güçlü
olmasını ve uzun sürmesini
isterler. Etli ve sebzeli iç
hazırlanıyorsa, bunu tanımlayan
sözcüğün eşseslisi Çince’de
“var”dır. Doğrama
sesinin güçlü olması ve
uzun sürmesi “gelecekte
fazla para var” anlamına
gelir. Doğrama ne kadar sürerse
o kadar Jiao Zi yapılır. Bu,
hayatın iyi ve zenginlikle
dolu olduğunu simgeler.
Jiao Zi’nin içi hazır,
ancak Jiao Zi’nin şekli de
önemlidir. Çoğu bölgelerdeki
eski geleneklere göre Jiao Zi
yarım ay şeklinde yapılır.
Jiao Zi yapılırken yuvarlık
yufka ikiye katlanarak uygun
miktarda iç koyulduktan sonra
ucu baş ve işaret parmaklarıyla
basılarak birleştirilir.
Jiao Zi’nin yarım kenarı düzenli
hale getirilir. Bu işlem
“mutluluk yakalamak”
demektir. Bazı ailelerde yarım
ay şeklindeki yufkanın iki
ucu da birleştirilir ve böylece
Jiao Zi eski Çin parası olan
“Yuanbao”ya benzetilir.
Dizilen Jiao Zi’ler gümüş
birer külçeyi andırır ve
zenginliği simgeler. Köylerde
Jiao Zi’lerin kenarı buğday
başakları şeklinde yapılır.
Bu, yeni yılda tarımdan bol
mahsul alınması dileğini
ifade eder.
Jiao Zi’lerin içi hazır,
şekli de verildi, sıra pişirmede.
Su kaynadıktan sonra Jiao
Zi’ler birer birer tencereye
konur; sanki birer sanat eseri
berrak suya konuluyormuş
gibi... Jiao Zi’lerin
tencereye ve birbirlerine yapışmasını
önlemek için kepçeyle karıştırılmaları
gerekir. Pişirme esnasında
genellikle üç kez soğuk su
ilave edilir. Bu işlem de Çince’de
“mutlululuğun dönüşü”
sözcüğüyle eşseslidir.
Yaklaşık 10 dakika sonra
lezzetli Jiao Zi’ler pişmiş
olur.
Jiao Zilerin yenilişinde
de bazı gelenekler vardır.
Birinci kase Jiao Zi’ler ölen
büyüklere saygı ve özlem
belirtmek için ecdat tahtası
önünde sunulur. İkinci kase
Jiao Ziler, Ocak Tanrısı
gibi halk arasında tapınılan
tanrılara sunulur. Aile büyükleri
ant içer gibi küçük eğlenceli
şiirler de okurlar. Örneğin:
Bir Jiao Zi’nin iki
ucu sivri,
Tencerede haşlanırken
sayısız,
Altın kaşıkla alınır,
gümüş kaseyle taşınır,
Masaya konulur, Tanrıya
sunulur,
Tanrı Jiao Zi’yi görünce
çok sevinir,
Dört mevsimde
huzurunuzu korur.
Üçüncü kase Jiao
Zi’ler ise aile üyeleri için
bırakılır. Aile üyeleri
Jiao Zi’yi yerlerken kaç
tane yediklerini saymayı
unutmamalıdır. Genellikle çift
sayı tercih edilir, tek sayı
tercih edilmez. Bazı yaşlılar
ise Jiao Zi’leri yiyerek
“yemekler (varlık sözcüğüyle
eşsesli) çok, yemekler çok”
diye eski bir dilek söylerler.
Yemekten sonra Jiao Zi’lerin
servis edildiği, yenildiği
tabaklar, kaseler, hatta Jiao
Zi’lerin piştiği tencere
ve çiğ Jiao Zi’lerin taşındığı
tepsilerde birkaç tane (çift
sayılı) Jiao Zi bırakılmalıdır.
Bu, ailenin “her yıl varlıklı”
olması anlamına gelir.
Jiao Zi, Çin Ay
Takvimi’ne göre yılın son
gecesinde mutlaka yenilmesi
gereken bir yemektir. Evden
uzakta çalışanlar ve öğrenim
görenler eve dönerek yakınlarıyla
neşe içinde bir araya
gelirler. Tüm aile üyeleri
beraber Jiao Zi’leri yapar
ve yerler. Bayram tatillerini
neşeli bir hava içinde geçirirler.
Aslında gerçek yaşamda,
kültürel açıdan sembolleşmiş
anlamı dışında Jiao Zi
farklı süreçlerde pek çok
değişikliğe de uğradı. Örneğin
günümüzde kentlerde bizzat
Jiao Zi yapanların sayısı
çok azaldı. Her bayramda bu
kişiler ya süper marketlerde
donmuş hazır Jiao Zileri
alarak pişiriyorlar ya da
ailece restorana gidip Jiao Zi
yiyorlar. Kırsal bölgelerde
bile eskiden Jiao Zi
yenilirken dikkat edilen
gelenek ve görenekler zayıflamış
durumda.
|